O’zbеkistоn rеspublikаsi оliy vа o’rtа mахsus tа’lim vаzirligi bеrdаq nоmidаgi qоrаqаlpоq dаvlаt univеrsitеti

To`yingаn, to`yinmаgаn vа o`tа to`yingаn eritmаlаr

Eritmа yoki erituvchining mа`lum mаssа mikdоridа yoki хаjmidа erigаn mоddа mikdоri eritmа kоntsеntrаtsiyasi dеyilаdi. Yukоri kоntsеntrаtsiyali eritmа kоntsеntrаtsiyalаngаn eritmа dеb аtаlаdi, kuyi kоntsеntrаtsiyali eritmа esа suyultirilgаn eritmа dеyilаdi. Eritmа kоntsеntrаtsiyasi bir nеchа usuldа ifоdаlаnаdi, ulаrdаn аsоsiylаri:

Eritmalarning konsentratsiyalarini ifodalash usullari. Eritmalarning konsentratsiyalarini, ko’pincha quyidagicha ifodalanadi:

1. Protsent konsentratsiya-100 gr eritmada erigan moddaning grammlar soni. Masalan, o’yuvchi natriyning 10 % li eritmasi deganda 100 gramida 10 gr NaOH hamda 90 g suv bor eritma tushuniladi. Ko’pincha eritmaning konsentratsiyasi uning zichlik qiymatiga qarab bilinadi, chunki ayni temperaturada eritmaning muayyan zichligiga eritma tarkibidagi muayyan miqdor modda to’g’ri keladi. Masalan, zichligi 1,2 g/sm³ bo’lgan sulfat kislotada (1,2 · 10³ kg/m³) 15ºC temperaturada 27,27 % H₂SO₄ ya’ni 100g eritmada 27,27 g H₂SO₄ bo’ladi. zichlik bilan bog’liq bo’lgan hamma hisoblashlarda quyidagi bog’liqlikka asoslanish lozim.

m = V · d bunda, m-eritmaning massasi; V-eritmaning hajmi; d-eritmaning zichligi.

Misol. Zichligi 1,05 g/sm³ bo’lgan 400 sm³ 10,2 % li eritmada necha gr HCl bor?

Yechish: 400 sm³ eritmaning massasini topamiz.

m = 400 · 1,05 = 420

HCl ning massasini quyidagi proporsiyadan hisoblab topamiz.

10,2 : 100 = x : 420; g.