O'zbekiston respublikasi oliy va 0 ‘rta maxsus ta’lim vazirlig1 T. A. Otaqo‘ziyev, E. T. Otaqo‘ziyev bog‘lovchi

g ‘ovaklardan iborat. G az shu bo'shliqlarga juda ham oso n singib
kiradi. N a m sharoit paydo b o ‘lishi bilan naysim on mayda kovaklar
ichidagi sem enttoshning asosiy tarkibiy tuzilish elem en ti b o ‘lgan
C a (O H )2 kristallari buziladi. Bu betón konstruksiyalar m ustah-
kamligiga juda katta xavf tug‘diradi.
Sementtosh havoning zararli ta’siriga uchramaydigan materialdir.
U nga havo ta’sir etganda ohak havodagi karbonat angidrid gazi
bilan karbonlanishi tufayli yanada zichlashib, chidam liligi ortadi.
Zararli ta ’sir etuvchi gazlarning ta’siri, odatda, nam sharoitda
kuchayadi. Bundagi yem irilish jarayonlari suv ta’sir etgandagi
jarayonlardan deyarli farq qilmaydi.
Sem enttoshning suvli m uhitga chidam liligi ni yaxshi tasaw ur
etish u ch u n bu boradagi tadqiqotlar tarixiga qisqacha to'xtalib
o ‘tamiz.
Portlandsem entning ixtiro qilinishi betón sohasidagi ishlarni
rivojlantirib yubordi. X IX asrning ikkinchi yarmidan portland-
sementli betón qurilishlarda temir-beton sifatida qo'llanila boshlandi.
A srim izning 20 —30-yillarida gidrotexnik qurilishlarda port-
landsem ent keng ishlatila boshlanishi natijasida inshootlarning suv
ta’siriga chidamli emasligi m a’lum bo‘lbi-qoldi, oqibatda gidrotexnik
inshootlarning k o ‘pi buzilaverdi.
Yevropa va Rossiya mamlakatlarida portlandsem ent asosida
qurilgan gid ro tex n ik in sh o o tla r n in g suv t a ’siriga q a n ch a lik
chidam liligi professor A .R . Shulyachenko, m uhandis V .I. Char-
nom skiy va akademik A.A. Baykovlar tom onidan o ‘rganib chiqildi
(X IX asrning oxiri va X X asr boshi). Portlandsem entning suv,
ayniqsa, dengiz suvi ta’sirida buzilishi sabablarini tahlil etish
natijasida betón yem irilishi haqidagi fanga asos solindi. Olimlar