СЪЁМКАЛАРНИ БАЖАРИШ
X боб. ГОРИЗОНТАЛ СЪЁМКА
10.1. Теодолит съёмкаси ва унинг моҳияти
Теодолит съёмкаси дала ўлчаш ишларидан бошланиб, уни бажаришда дастлаб съёмка асоси — геодезик пунктлар оралиҚида съёмка тармоҚи барпо қилинади ва у асосида жойдаги тафсилотлар съёмка қилинади. Теодолит съёмкаси дейилишига сабаб асосий ўлчаш ишлари — горизонтал бурчаклар ва оҚиш бурчаклари геодезик асбоб — теодолит билан бажарилишидир.
Теодолит съёмкасини бажаришда ёпиқ кўпбурчаклар (полигонлар) тармоҚи (10.1-а шакл) ёки очиқ кўпбурчаклар тармоҚини ҳосил қилувчи теодолит йўллари (10.1-б шакл) съёмка тармоҚи бўлиб хизмат қилади. Бу чизиқлар учи нуқталарининг ўрни жойда маҳкамланади ва координаталари аниқланади.
Катта бўлмаган ер бўлакларини съёмка қилишда эса ёпиқ кўпбурчак (полигон) ёки очиқ кўпбурчаклар съёмка асоси вазифасини бажаради (10.2-шакл).
10.1- шакл.
10.2- шакл.
Полигон ўрта қисмида жойлашган тафсилотларни съёмка қилиш учун полигон ўртасидан қўшимча йўл ўтказилса, унга диагонал йўл дейилади (2, 6, 7 ва 5 нуқталар, 10.1-а шакл).
Ўлчашларни бажаришдан аввал йўллар бурилиш нуқталарининг ўрни жойда ёғоч қозиқлар, ёғоч устунлар (7.2 га қаралсин) ва бошқалар билан мустаҳкамланади. Нуқталар мустаҳкамлангандан кейин томонлар орасидаги бурчаклар, томонларнинг узунлиги ҳамда уларнинг оҚиш бурчаклари (томонлар узунлиги горизонтал қуйилишини ҳисоблаш учун) ўлчанади.
Шундай қилиб, теодолит съёмкасини бажариш қуйидаги босқичлардан ташкил топади:
1. Теодолит йўли (полигон) нуқталарини жойда мустаҳкамлаш.
2. Полигон ёки очиқ йўлда томонлар узунлигини ва горизонтал бурчакларни ўлчаш.
3. Жой тафсилотларини съёмка қилиш.
Ўлчашлар натижаси махсус журналга ёзиб борилади. Тафсилотлар съёмкаси асосида абрис чизилади.
Дала ўлчаш натижалари камерал шароитда (хонада) математик ишлаб чиқилади ва теодолит йўли нуқталарининг координаталари топилади. Сифатли қалин чизма қоғоз (ватман) олиниб, тегишли масштабда унга теодолит йўли (полигони) нуқталари ҳисоблаб топилган координаталари бўйича туширилади. Планга олиш абрисидан фойдаланиб, йўл томонларига таянган ҳолда тафсилотлар тегишли шартли белгилар билан қоғозга туширилади ва теодолит съёмкасининг плани ҳосил қилинади.
Шундай қилиб, ер бўлагининг теодолит съёмкаси натижасида ушбу жойнинг фақат тафсилот ва предметлари тасвирланган плани ҳосил қилинади. Теодолит съёмкаси, асосан, йирик масштабларда бажарилади ва ер, ўрмон тузиш ишларида кенг қўлланилади.
Do'stlaringiz bilan baham: |