O’zbekiston respublikasi oliy ta’lim fan va innovatsiyalar vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universitetining qo‘qon filiali

O‘lchov qurilmalari
Fizik kattaliklarni o‘lchov qurilmalariga o‘lcham va o‘lchov asboblari kiradi. O‘lchash birliklarini aniq ifodalashga mo‘ljallangan fizik jism, modda yoki qurilmaga o‘lcham deb ataladi (masalan, tarozi toshlari, o‘lchov kolbalari, kalibrlar, o‘lchov lineykalari, namunaviy qarshiliklari). O‘lcham sifatida aniq xarakterli fizik xossalarga ega bo‘lgan ba'zi moddalar ham ishlatiladi (masalan, qaynash va erish o‘zgarmas temperaturali).


O‘lchov asbobi – o‘lchash natijasida axborotlarni kuzatuvchiga qulay bo‘lgan signalga aylantiruvchi qurilmadir. Har qanday o‘lchov asbobi birlamchi o‘zgartirgich, aloqa kanali va ikkilamchi asbobdan iborat. O‘lchash obyektida o‘rnatish va o‘lchanadigan kattalikni chiqish signaliga aylantirish uchun ishlatiladigan qurilmaga birlamchi o‘zgartirgich deb ataladi.
Birlamchi o‘zgartirgichni chiqishida ishlatiladigan energiyani turiga ko‘ra elektrik, pnevmatik, gidravlik va mexanik turlari mavjud.

Elektrik o‘zgartirgichlar o‘z navbatida parametrik va generatorli turlarga bo‘linadi.

Parametrik o‘zgartirgichlar tashqaridan berilayotgan energiya manbaini o‘zgartirish orqali chiqish signali hosil qiladi.

Aktiv qarshilikli, induktiv va sig‘imli parametrik o‘zgartirgichlar keng tarqalgan.

Nazorat savollari

12. 
    O‘lchash, o‘lchash usullari, o‘lchash turlari.
    
13. 
    O‘lchov qurilmalari.
    
14. 
    Nazorat o‘lchov asboblarini klassifikatsiyasi.O‘lchash xatoliklari.
    

18-ma’ruza. MATLAB muhitida ishlash.
Reja.
1.Matlabni ishga tuturish.
2. MATLAB da tizimni kengaytirish masalalari maxsus kengaytirish.
3. MATLAB bloklarii bibliotekasi.


MATLABni ishga tushirish va dialog rejimida ishlash.
1-rasm
Keyingi yillarda loyixachilar matematik tizimlarning integratsiyalashuviga va ulardan birgalikda foydalanishga katta e`lect bermokdalar. Murakkab matematik masalalarni bir necha tizimlar yordamida echish eng yaxshi va mos vositalarni tanlash imkoniyatini beradi va olinadigan natijalarning ishonchliligini orttiradi. MATLAB tizimi bilan keng tarqalgan matematik tizimlar ( Mathcad, Maple va Mathemati) integrallashuvi mumkin. Matematik tizimlarni zamonaviy matnli protsessorlar bilan birlashtirishga intilish ham mavjud. Masalan, MATLAB yangi versiyalarining vositasi — Notebook — Word 95/97/2000/XR matn protsessorlarida tayyorlanayotgan xujjatning kerakli joylariga MATLAB xujjatlari va lect, jadval yoki grafik kurinishdagi xisoblash natijalarini kuyish imkoniyatini beradi. Natijada “jonli” lectron kitoblarni tayyorlash mumkin. Ularda namoyish kilinayotgan misollarni operativ tarzda o’zgartirish mumkin. Masalan, boshlangich shartlarni o’zgartirib, masalani echish natijalarining o’zgarishini kuzatish mumkin. MATLAB 6 da grafiklarni Microsoft PowerPoint –slaydlariga eksport qilishning takomillashgan vositalari ham ko’zda tutilgan.

2
MATLAB da tizimni kengaytirish masalalari maxsus kengaytirish paketlari - Toolbox asboblar to’plami yordamida xal qilinadi. Ularning ko’plari boshka dasturlar bilan integratsiyalashuv uchun maxsus vositalarga ega. MATLAB tizimi bloklar ko’rinishida berilgan, dinamik tizim va qurilmalarni modellash uchun yaratilgan Simulink dasturiy tizimi bilan ham integratsiyalashgan. Vizual-yunaltirilgan dasturlash printsiplariga asoslangan Simulink murakkab qurilmalarni yuqori aniklikda modellash imkoniyatini beradi.

O’z navbatida boshka ko’plab matematik tizimlar, masalan, Mathcad va Map1e MATLAB bilan ob`ektli va dinamik bog’lanishi mumkin. Natijada ular MATLABdagi matritsalar bilan ishlashning effektiv vositalaridan foydalanishlari mumkin. Kompyuter matematik tizimlarining bunday integratsiyalashuv tendentsiyasi shubxasiz keyinchalik ham davom etadi.
MATLAB muhitida ishlash II.1. MATLAB haqida ma’lumotlar MATLAB
so’zi МАТrix LAB oratory –matritsali laboratoriya so’z larining boshlang’ich harflaridan tuzilgan. Uning nomidan MATLAB ning mohiyatni anglash mumkin. Bu haqiqatdan matritsali laboratoriya oddiy konstanta yoki o’zgaruvchi emas, ya’ni matritsa va uning xususiy holi vector satr, vektorustundir. MATLAB tizimi XX asrning 70 -yillarida katta EHMlarda foydalanish uchun Moler (C.B.Moler) tomonidan ishlab chiqildi. 80 -yillarning boshlarida
Djon Litl (John Little) o’zining Math Works, Inс . firmasida IBM PC, VAX va Macintosh tipli shaxsiy kompyuterlar uchun bu tizimni modernizatsiya qildi. MATLAB turli fan va texnika muammolari masalalarini yechishda boshqa shunga o’xshash tizimlarga nisbatan yuqori saviyadagi tizim deb tan olindi. Modellashtirish vositasi sifatida ham kuchli vosita hisoblanadi.MATLAB interfeysi haqida. MATLAB tizimini yuklash tartibi quyidagicha:
Пуск→Программы→ MATLAB6.5 → MATLAB 6.5
MATLABda yangi fayl yaratish uchun Fayl menyusining