O‘zbekiston respublikasi oliy ta’lim, fan va innovatsiyalar vazirligi farg‘ona politexnika instituti «Menejment»

Marketing boshqaruvining funktsional tashkiliy tarkibi bo‘linmalar javobgarligini va ularning ixtisoslashuvini marketing vazifasi bo‘yicha aniqlashni ko‘zda tutadi. Ya’ni:

• 
  assortimentni rejalashtirish va yangi mahsulotni ishlab chiqarish,
  
• 
  marketingda izlanishlar olib borish,
  
• 
  tovar harakatini tashkil etish,
  
• 
  reklama va sotuvni rag‘batlantirish,
  
• 
  xizmatlar va savdo xizmatini tashkil qilish.
  

Marketing boshqaruvining tovar-funktsional tashkiliy tarkibi tovarga mo‘ljallangan va tarkibiy bo‘linmalarning bir qismi ixtisoslashishi tovar assortimentlarining aloxida guruhlari bo‘yicha qurilgan.
Marketing boshqaruvining bozor funktsional yoki regional tashkiliy tizimi bo‘limlari funktsional bo‘linmalarini qo‘ishimcha tashkil qilish regional bozorlariga yoki iste’molchilar turlariga yo‘naltirilgan.
Shunday qilib marketing boshqaruvining tashkiliy tarkibi faoliyat turlarini tadbirkor-menejerlar yoki firmaning alohida tarkibiy bo‘linmalari orasida aniq taqsimlanishini belgilaydi.
Strategik nazorat xo‘jalik yurituvchi marketing sub’ektlari faoliyatini bozorda haqiqiy jarayonlar oqimiga to‘g‘ri kelishini tekshirib turishdir. Daromad olinishi bo‘yicha nazorat qilish tadbirkorlik tarkibi faoliyatidan olingan daromadni va ko‘rgan zararlarni, harajat va natijalarni solishtirish asosida tahlil qilish. Yillik reja nazorati — bu amaldagi nazorat bo‘lib, qo‘iyilgan masalalar yechimi va ko‘izlangan maqsadga erishishdir.

3. 
   Sotishni tashkil qilish va takomillashtirish.
   

Kichik biznes bilan shug‘ullanuvchi tadbirkor tovarlar sotishni tashkil qilishda qachon, qaerda va qanday holatlarda kabi turli muammolar bilan to‘qnash kelmasin, ularni yechish yo‘llarini qidirib topishi g‘oyat muhimdir. Ishlab chiqarilgan tovarlarni iste’molchiga yetkazib berish, sotishni tashkil qilishning turli shakllari bilan bog‘liq. Tovarlarni ulgurji yoki chakana mayda partiyalarda sotgan mahqulmi, o‘zining maxsus sotish tizimini shakllantirish kerakmi yoki savdogar tadbirkorlar xizmatidan foydalangan mahqulmi? Bu masalalarning samarali yechimini topish tadbirkorlik faoliyatidagi pirovard natijalarga turli ta’sir etadi. Iste’molchiga yetguncha qadar tovar bir nechta, ya’ni transportda tashish, omborga joylash, savdo do‘konlariga chiqarish va iste’molchiga yetkazishdan iborat bosqichlarni bosib o‘tadi. Ishlab chiqarishdan iste’molchiga yetib borgunga qadar bunday qo‘shimcha harajatlar savdo yoki muomala harajatlari deb yuritiladi. Bunga tovar harkati bilan bog‘liq uni saqlash, qadoqlash, joylash, ehtiyojlarni o‘rganish va reklama harajatlari kiradi. Harajatlarning kattaligi ayni vaqtda muomala sohasida band xodimlar mehnatiga to‘lanadigan xaq, xizmat va material resurslariga (transport xizmati, aloqa, qadoqlovchi fiallar, yoqilg‘i, elektr energiyasi), binolar, mashina va jixozlar, muomala sohasidagi jixozlar, amortizatsiya hamda tovarlarni yo‘qotish ham kiradi.
Anhanaviy muomala harajatlari qo‘shimcha sof harajatlarga bo‘linadi. Qo‘shimcha harajatlar tovarlarni iste’molchiga realizatsiya qilish, ya’ni savdo xodimlari mehnatiga xaq to‘lash, reklama, iste’molchi bilan aloqalar, pul momalasi bilan bog‘liq bo‘lgan harajatlardir.