Оъзбекистон республикаси олий ва оърта

O‘xshatish bundan bir necha asrlar avval yaratilgan badiiy asarlarda ham o‘zining go‘zal ifodasini topgan. U asosan, nutqiy hodisa hisoblanadi. CHunki bir predmet yoki hodisa ikkinchi bir predmet yoki voqelikka o‘xshatilsa, boshqa o‘rinda xuddi shu oboekt yana bir boshqa predmet yoki hodisaga o‘xshatilishi mumkin. YAoni insonlar o‘ziga noma’lum narsalarni o‘ziga ma’lum predmet bilan umumiylik tomonlarini o‘xshatib kashf qiladilar. Buning natijasida esa o‘xshatishning turli ko‘rinish, ‘olatlari yuzaga keladi.

Qo‘llanish jihatidan o‘xshatishlar an’anaviy va individual o‘xshatishlarga guru’lanib, an’anaviy o‘xshatishlarda obrazlilik va emotsional – ekspressiv xususiyatlar bo‘lmaydi. Ijodkor tomonidan qayta ishlangan, original o‘xshatishda esa emotsional- ekspressivlik va obrazlilik yaqqol namoyon bo‘ladi. Ular badiiy asarning barcha komponentlari: portret, ru’iy kechinma, nutqiy tavsif, peyzaj, xarakterlar tasvirida qo‘llaniladi va badiiy asarning yuzaga kelishiga xizmat qiladi.

O‘xshatish ham adabiyotshunoslikning, ham tilshunoslikning o‘rganish oboekti bo‘lib, u mumtoz adabiyotda tashbe’ san’ati sanaladi. Adabiyotshunoslik nuqtai nazaridan u tropning bir ko‘rinishi sifatida ifodalanish usullari, struktural sostavi o‘rganilsa, tilshunoslar uni gapning tarkibiy komponenti ekanligi, umuman, til fakti sifatida o‘rganadilar.

M.I. CHeremisina E.T. CHerkasov va boshqa qator tilshunoslarning bu mavzudagi izlanishlarini ta’lil qilar ekan, ular asosida o‘z qarashlarini ham bayon qiladi. O‘xshatish va metafora tilshunoslarning eng ko‘p e’tiborini jalb qiluvchi ob’ekt ekanligini, bu boradagi izlanishlar tilshunoslikning sintaksis doirasida turishi³ni e’tirof etgan ‘olda, muallif qiyoslash, o‘xshatishdagi konstruksiyalarning semantik munosabati, grammatik ta’lillari xususida so‘z yuritib, bu konstruksiyalarning munosabatida o‘xshatish vositalarining rolini ko‘rsatib beradi.

“O‘xshatishni o‘rganishda uni metafora - “qisqargan o‘xshatish” (Potebnya A.A.)dan farqli va yaqin keluvchi-o‘xshash xususiyatlariga eotibor qaratish lozim.