Оъзбекистон республикаси олий ва оърта

12-mavzu: BADIIY ASAR TILI

REJA

1. 
   Badiiy til, uning jonli va adabiy tildan farqi.
   
2. 
   Badiiy nutqning xususiyatlari:
   

a) obrazlik;

b) individuallik;

s) konkretlilik;

d) grammatik qoidalarga bo‘ysunmaslik.

3. Badiiy tasvir vositalari - badiiylik va obrazlilik omili.

4.Ko‘chimlar:

a) o‘xshatish;

b) sifatlash;

s) jonlantirish;

d) metafora v.b.

1. 
   Lirik asarlar va nasriy asarlarda badiiy tasvir vositalarining o‘rni.
   
2. 
   Mumtoz badiiy san’atlar:
   

a) ma’naviy san’atlar;

b) lafziy san’atlar.

Tiladabiyotning birinchi elementi. Badiiy til o‘zining obrazliligi, emotsional-ekspressivligi bilan jonli va adabiy tildan farqlanadi. Jonli so‘zlashuv tili qisqalikka intilishi, oddiyligi, to‘liqsiz gaplardan foydalanishi, dialektal belgilarning aks etishi bilan farqlansa, adabiy til muayyan grammatik qonuniyatlar asosida ish ko‘rishi bilan o‘ziga xosdir. Badiiy tilning xususityalari obrazliligi, individualligi, konkretligi, grammatik qoidalarga bo‘ysunmasligida namoyon bo‘ladi.

Adabiyotning obraz yaratish quroli - so‘z, til. Til obraz yaratishda beqiyos imkoniyatlarga ega, so‘z vositasida ‘ar qanday ‘olatni ifoda etish mumkin. Badiiy til - obrazli til. SHuning bilan u adabiy tildan farq qiladi. Obraz yaratishda yozuvchi tildagi tayyor obraz yaratish resurslaridan foydalanadi. Ular:

1. Maqol va matallardan

2. Frazeologik iboralardan

3. Omonim, sinonim, antonimlardan

4. Arxaizmlardan

5. Dialektalizmlardan

6. Varvarizmlardan

7. Jargonizmlardan

8. Vulgarizmlardan

9. Neologizmlardan

Adabiyotning umuman aytganda spetsifik xususiyatiga quyidagilarni qo‘shimcha qilish mumkin. Uning imkoniyati kengligi, ommabopligi, zamonaviyligi va hozirjavobligidan iboratdir. SHunday qilib, adabiyotning yuqoridagi spetsifik xususiyati uning asosiy xususiyatini belgilovchi omillardir.

Badiiy nutqning asosiy belgilaridan biri ekspressivlik bo‘lib, u badiiy tasvir vositalarida yorqinroq, go‘zalroq va obrazli aks etadi. Badiiy nutq esa tasviriy vositalar bilan to‘kis va mukammal. Zero, “badiiy asarning badiiylik belgisi o‘xshatish, sifatlash, metafora, jonlantirish kabi tasviriy vositalar orqali ifodalanadi”.¹