О’збекистон республикаси олий ва о’рта махсус та’лим вазирлиги тосҳкент кимйо технологийа институти «Саноат екологияси»



Download 6,44 Mb.
bet22/67
Sana23.02.2022
Hajmi6,44 Mb.
#182448
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   67
Bog'liq
ЭКОЛОГИЯ маър. матн кирил., 2011

Н 2 + О2 2 НО — 43 ккал

Азот оксидлари асосан ИЕС 60%, автотранспорт - 38%, бошқа химиявий корхоналарда - 2% ҳосил булади. Азот оксидининг концентрацияси О2 нинг концентрацияси ва температурасининг ортиб бориши билан ошиб боради, асосан ёниш зонасида ҳосил булади. Трубалар оркали атмосферага тушгандан со’нг еса яна окскдланиш иуйидагича давом етади:


2 НО + О2 2 НО2 + 45 ккал
Ушбу жараён тезлиги температурани камайиши ва О2 нинг концентрациясини ортиши билан ортиб боради.
Демак, азот оксидларини миқдорини камайиши учун ёкиш зонасига берилаетган О2 нинг миқдорини ва температурасини бошқариш зарурдир. У қуйидаги юллар билан амалга оширилади:
1. Ёниш натижасида ҳосил булаётган махсулотларни қайтадан ёниш зонасига юбориш я’ни рециркуляция қилиш, натижада ёниш зонаси температураси бир оз камайтирилади.
2. Ёнилг’ини 2 боскичда ёкишни ташкил қилиш я’ни биринчи ёниш зонасига керак бо’лган миқдордан камрок миқдорда ҳаво юборилади, натижада бир оз температура камайтирилибнинг ҳосил булиш тезлиги секинлашади. Температурани камайишига еришилиши хисобига иккинчи босқичдаги ёниш жараёни ортикча О2 ли ва анча паст температура шароитида боради. Натижада 2 ёниш зонасида ҳам ҳосил булаетган азот оксидлари 2-3 баравар кам миқдорда булишига еришилади.
3. НО нинг синтези реакциясига ингибиторларни кушиш я’ни ёниш зонасига сув бугларини юбориш:
2 Н2О + 2 С + О 2 Н2 + СО + СО2

Лекин, куп миқдорда сув буглари берилиши СО нинг миқдорини ошириб обориши мумкин.


ЗАҲАРЛИ МОДДАЛАРНИНГ CҲЕГАРАВИЙ МУМКИН БО’ЛГАН МИқДОРИ (ЧММ) ҲАҚИДА ТУСҲУНCҲА
Атмосфера ҳавосига тушаётган турли ифлос моддаларнинг заҳарлилик даражасини уларнинг 1 м3 ҳаводаги мг-лар (мг/м3) миқдорини аниқлаш юли билан аниқланади. Аерозоллар таркибидаги чангнинг миқдори еса бир бирлик юзага чукаётган г-лар (г/м2) миқдорини аниқлаш юли билан аниқланади.
Заҳарли моддаларнинг инсонга, хайвонлар ва о’симликларга енг минимал тат’сирини аниқлаш учун 200 хил модда учун чегаравий мумкин бо’лган миқдор (ЧММ) ишлаб чикилган.
ЧММ асосан қуйидаги ко’рсаткичлар асосида ишлаб чиқилган:
1. У ёки бу модданинг чегаравий мумкин бо’лган миқдори деб унинг шундай миқдорини танлаб олинадики, шу миқдордаги хар қандай модда инсонга та’сир ко’рсатганда унинг иш кобилиятини камайтирмайди ва саломатлиги, кайфиятига хеч кандай та’сир ко’рсатмайди.
2. Заҳарли моддаларга мослашиш нохуш хисобланиб, урганилаетган миқдорнинг мумкин емаслигининг исботи хисобланади.
3. Заҳарли моддаларнинг о’симликларга, иқлимга, атмосфера ҳавосининг тиниқлигига ва аҳолининг яшаш шароитларига нохуш та’сир ко’рсатаетган миқдорини мумкин булмаган миқдор деб белгилансин.
Хар бир модда учун тегишли ЧММ кабул қилингандир.

ЗАҲАРЛИ МОДДАЛАРНИҲГ АТМОСФЕРАДА ТАРҚАЛИСҲИ


Заҳарли моддаларнинг атмосферада тарқалиши натижасида уларнинг миқдори бир мунча камаяди, лекин бу ҳозирги замонда самара бермайди. Балки замонавий тозалаш мосламалари урнатилиши зарур еканлигини таказо етади. Моддаларни атмосфера ҳавосида тарқалишини аниқлаш уларнинг ер юзасига яқин жойлашган атмосфера қатламидаги миқдорини хисоблаш юли билан амалга оширилади - C (мг/м3).
Заҳарли модданинг ер юзаси сатх концентрациясининг максимал миқдори ЧММ дан катта булмаслиги зарур.
C макс ≤ ЧММ
Атмосферада бир вақтда бир нечта заҳарли модда бор бо’лса, уларнинг та’сирлари йиг’индиси 1 дан кичик булиши керак:

бу ерда C1 , C2 , .... Cн – атмосфера ҳавосига тушган заҳарли моддаларнинг миқдори, мг/м3.
ЧММ1, ЧММ2,..... ЧММ - моддаларнинг тегишли чегаравий мумкин бо’лган миқдорлари, мг/м3.
Ма’лум температурага ега бо’лган ва думалок трубали манбадан ташланаётган заҳарли газ аралашмасининг максимал концентрацияси Cмакс. қуйидаги формула ёрдамида аниқланади:

бу ерда: А – атмосфера ҳавосида заҳарли моддаларни горизонтал ёки вертикал тарқалишини хисобга олувчи коеффициент.
М – атмосферага ташланаётган заҳарли моддалар массаси, г/с
Ф – заҳарли модда заррачаларини атмосфера ҳавосида чо’киш тезлигини хисобга олувчи улчовсиз коеффициент. Газ моддалари ва майда дисперсли аерозоллар учун Ф = 1 га тенг.
м ва н – газ аралашмаларини трубадан ташланиш шароитларини хисобга олувчи коеффицийентлар. (одатда м = 1 бо’либ, ба’зи ҳолларда 0,8 дан 1,5 гача. н еса 1 дан 3 гача узгариши мумкин.
Ҳ – трубаларнинг Йер сатхидан бошлаб баландлиги, м.
∆Т – газ аралашмалари ва ҳаво температуралари фарқи
В1газ аралашмаси хажми, м3/с.
Йер сатхидан ЧММ дан ошмайдиган миқдордаги моддаларни ташланиши мумкин бо’лган миқдори ЧМЧ қуйидаги формула оркали аниқланади:



Лекин ташланаётган моддаларнинг миқдори ташланаётган вақти-да CМ.Т. дан ошмаслиги зарур. CМ.Т. еса қуйидагича аниқланади:



Шунингдек, чиқинди ташланаётган трубанинг минимал баландлиги жуйидагича аниқланиши мумкин:





Ҳохуш метеорологик шароитларда еса, заҳарли моддаларнинг макснмал концентрацияси манбадан Хм. масофада я’ни трубанинг баландлигини хисобга олган ҳолда аниқланади.


Хм =РҲ
бу ерда Р уртача киймати 20га тенг бо’лган улчовсиз коеффицийентдир.



Download 6,44 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   18   19   20   21   22   23   24   25   ...   67




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish