O’zbekiston respublikasi oily va o’rta maxsus ta’lim vazirligi mirzo ulug’bek nomidagi o’zbekiston milliy universiteti

       15-rasm. O`simlik hujayra devorining asosiy tuzilma elementlari 

(Brett, Waldron, 1996). 

O`simlik  hujayra  devorlarining  shakllanishida  bir  qancha  birikmalar 

qatnashadi.  Ammo,  ular  tarkibida  ayrim  birikmalar  alohida  o`rin  tutadi.  Biz 

ulardan    geksozalar,  pentozalar,  uron  kislotalari  va  dezoksisaxarlarni  misol 

qilib ko`rsatishimiz mumkin. 

 

 

 

 

---

 

Hujayra  devorining  asosiy  inkrustatsiyalovchi  moddasi  bu  lignindir. 

Hujayra devorining jadal ligninlanishi hujayraning o'sishi to'xtaganidan so'ng 

boshlanadi.  Lignin  n-kumar,  kaneferil,  sinap  kabi  xushbuy  benzol  xalqali 

---

spirtlarning  polimeridir.  Ligninning  yig'ilishi  va  parchalinishi  tuproqda 

gumus hosil bo'lishining asosini tashkil qiladi. 

 O'simliklarda  suv  va  harorat  rejimining  boshqarilishida  hujayra 

devorlari  suberinga  to’yingan  to'qimalar  qatnashadi.  Ushbu  suberinga 

to’yingan  hujayra  devoridan  suv  va  eritmalar  qiyin  o'tadi.  Ildizning 

endoderma 

va 

periderma 

hujayralari 

bunga 

misol 

bo'la 

oladi. 

Polisaxaridlarning  hujayra  membranalarida  tashiluvi har xil  bo`ladi.  Biz  uni 

quyidagicha ko`rsatishimiz mumkin (16-rasm). 

 

16-rasm.Matriks polisaxaridlarining hujayra devoriga tashiluvi 

(Breet, Waldron, 1996). 

O'simliklar  epidermis  hujayralarining  yuzasi  gidrofob  moddalar-kutin 

va  mum  bilan  hamoyalangandir.  Ushbu  moddalarning  hosildorlari 

sitoplazmadan  ajralib  hujayra  devori  yuzasiga  chiqib  polimerlanadi.  Kutin 

qavati  odatda  polisaxarid  moddalarga  (sellyuloza,  pektin)  boy  bo'lib 

kutikulani  hosil  qiladi.  Kutikula    to'qimalarning  suv  almashinuvi 

boshqarilishida  qatnashib  hujayrani  zararlanishdan  va  infeksiya  kirishidan 

saqlaydi. 

---