O‘zbekiston respublikasi navoiy kon-metallurgiya kombinati navoiy davlat konchilik instituti

7-MA’RUZA


YERGA ULAGICHNI O‘RNATISH. UMUMIY TALABLAR
REJA:
1. Himmoyalab yerga ulash, qo`llanilishi va ish tamoili.
2. Yerga ulovchilarni turlari.
3.Yerga ulagichlar.
4.Yerga ulovchi o`tkazgichlar.
5.Elektr uzatish tarmog‘ida erga ulagichlarni o‘rnatish

1. Himoyalab yerga ulash deb- oldindan ko`ra bilib yerga elektr bog`lanish yoki uning ekvivalentligiga bog`lanishi bo`lib, metall tok o`tkazmaydigan qismlarda fazalarni korpusga qisqa to`tashishi bo`lganda paydo bo`ladigan kuchlanishlardan himoya qilishga aytiladi. Yerni ekvivalenti daryo suvi yoki dengiz suvi, toshkumir va boshqalar hisoblanadi.

qo`llanilishi- elektr qurilmalarning qorpuslariga va boshqa tok o`tkazmaydigan qismlariga bevosita tegib ketishida tok urish xavfidan himoya qiladi. Himoyalab yerga ulagichlar ishchi va yashindan himoyalab yerga ulovchilarga bo`linadi. Ishchi yerga ulagichlar oldindan ko`ra bilib elektr zanjirlarning yakka nuqtalarini yer bilan bog`lashdir. Masalan: generator chulg`amlarining neytral nuqtalarini kuch va o`lchov transformatorlarni yey so`ndiruvchi apparatlar uzoq elektr uzatish liniyalari yordamida kundalang kompensatsiya qiluvchi reaktorlarni hamda yerni faza yoki teskari o`tkazgich sifatida qo`llanilganda.
Ishchi yerga ulagichlar elektr qurilmalarning normal yoki avariya ish rejimida talab etiladigan ish sharoitini ta'minlash uchun foydalaniladi va tug`ridan-tug`ri yoki bo`lmasa maxsus apparatlar teshib o`tuvchi saqlagichlar razryadlovchilar registorlar orqali bajariladi.
Yashindan himoyalovchi yerga ulashlar yashin qabul qiluvchilar va razryadlovchilarni yashin toklarini yerga o`tkazib yuborish uchun oldindan kura turib yer bilan bog`lovchilarga aytiladi.
Ishlash tamoili - qorpusga qisqa to`tashuv bo`lganda tegish va kuch lanishini xavfsiz kiymatgacha tushiradi. Bu esa o`z navbatida yerga ulanuvchi qurilmani potentsialini kamaytirish orqali amalga oshiriladi. Qo`llanilish chegarasi - 1000V gacha o`zgaruvchan toklarda uch o`tkazgichli neytrali izolyatsiyalangan bir fazali ikki o`tkazgichli yerdan izolyatsiyalangan hamda o`zgarmas tokda ikki o`tkazgichli manbaning chulg`amini o`rta nuqtasi izolyatsiyalangan tarmoklarda qo`llaniladi.
1000 Vdan yuqori kuchlanishda esa o`zgaruvchan va o`zgarmas tokda neytrallarning istalgan rejimida yoki manbani chulg`amini o`rta nuqtasida qo`llaniladi.
Himoyalab yerga ulashlar o`ta sodda va shu bilan bir paytda tok o`tkazmaydigan qismlarida kuchlanishni paydo bo`lishida tok urishdan effektli himoya qilish tadbiri hisoblanadi.