O‘zbekiston respublikasi navoiy kon-metallurgiya kombinati davlat korxonasi navoiy davlat konchilik instituti

MT = MX+IX+ST+A+BIX / M
 

---

287 
 
 
Bu erda:  
MT – maxsulot tannarxi, so‘m;  
MX - ishlab chiqarishning moddiy xarajatlari, so‘m;  
IX - ishlab chiqarish xususiyatidagi mehnatga xaq to‘lash xarajatlari, so‘m;  
ST - ishlab chiqarishga tegishli bo‘lgan ijtimoiy sug‘urta to‘lovlari, so‘m;  
A - asosiy vositalar amortizatsiyasi, so‘m;  
BIX - boshqa ishlab chiqarish xarajatlari, so‘m;  
M - maxsulot miqdori, sentner, dona, kg, tonna va xaqozo 
  
Mehnat unumdorligini oshirish, xomashyo va material, yoqilg‘i va elektr energiya 
xarajatlarini  kamaytirish,  xizmat  ko‘rsatish  va  boshqarish  sarflarini  qisqartirish,  ishlab 
chiqarishdan  tashkari  xarajatlarni  tejash  maxsulot  tannarxini  pasaytirishning  muhim 
manbalari xisoblanadi.  
Tannarxda  korxona  ishlab  chiqarish  faoliyatining  sifat  ko‘rsatkichlari  -  ishlab 
chiqarish  resurslaridan  foydalanish  samaradorligi,  ishlab  chiqarish  texnologiyasi  va 
mehnatni  tashkil  etish  darajasi,  korxonani  tejamkorlik  bilan  va  oqilona  yuritish  omillari, 
maxsulot ishlab chiqarishni yuksaltirish sharoitlari o‘z aksini topadi.  
Kalkulyasiya  bu  pul  bilan  ifodalangan  xarajatlarni  umumlashtirish  usuli  mahsulot 
birligiga, aniq ish turiga, xizmat turiga shakl aytiladi. 
Hisob-kitob  xarajatlari  buxgalteriya  ma’lumotlariga  asoslanadi  va  mahsulotning 
haqiqiy  tannarxini  ko‘rsatadi,  bu  esa  mahsulot  tannarxi  bo‘yicha  rejaning  bajarilishini 
tekshirish va individual ishlab chiqarish maydonlarida rejadan chetga chiqishlarni aniqlash 
imkonini beradi. 
Sex  va  zavod  xarajatlarini  qisqartirish  zaxiralari,  birinchi  navbatda,  boshqaruv 
apparatini soddalashtirish va arzonlashtirish, ma’muriy xarajatlarni tejashda. Sex va ishlab 
chiqarish xarajatlari tarkibiga ko‘p jihatdan yordamchi va yordamchi ishchilarning ish haqi 
ham  kiradi.  YOrdamchi  va  yordamchi  ishlarni  mexanizatsiyalash  bo‘yicha  chora-
tadbirlarni amalga oshirish ushbu ishlarda band bo‘lgan ishchilar sonining qisqarishiga va 
natijada sex va zavod xarajatlarini tejashga olib keladi.