O‘zbekiston respublikasi navoiy kon-metallurgiya kombinati davlat korxonasi navoiy davlat konchilik instituti

Mehnatga  ishbay
  -  mukofotli  xaq  to‘lashda  ishchi  bajargan  ishiga  xaq 
olishdan  tashkari,  mukofotga  xam  ega  bo‘ladi.  Mukofot  asosan  ma’lum  bir 
ko‘rsatkichlarga  erishish  -  maxsulot  ishlab  chiqarish  rejasini  bajarish,  maxsulot  sifatini 
oshirish, xomashyo va materiallarni tejash va shu kabilar uchun beriladi.  
Mehnatga vaqtbay xaq to‘lash 
tarif tizimida ko‘zda tutiluvchi ishlab berilgan vaqt - 
kalendar  vaqt  emas,  balki  me’yoriy  vaqt  uchun  to‘lanadigan  xaqni  anglatadi.Vaqtbay  - 
mukofotli  xaq  to‘lashda  ishchi  ishlab  bergan  vaqtiga  xaq  olishdan  tashkari,  ushbu  ish 
xaqiga ma’lum bir foiz xisobida mukofot xam oladi. 
Ishbay xaq to‘lash shaklida ishchining ish xaqi kuyidagi formula bo‘yicha topiladi: 


=
t
s
m
x
n
H
I
1
 
buerda: 
I
x
 - ishchining ishbay ish xaqi; 
H
m
 -maxsulot birligining ishbay narxi, so‘m; 
ns -bajarilgan jarayon va tayyorlangan detal va buyumlar soni; 
t-ish turlarining soni. 
Misol : ishchi oy davomida 420ta buyum tayyorladi. SHundan 400ta buyumning bir donasi 
500  so‘mdan  va  20  ta  buyumning  bir  donasi  3000    so‘mdan.  Ishchining  oylik  maoshi 
260000 so‘m. 
x
I
= (400*500) + (20*3000) = 260000 so‘m, 
Ishbay narxni kuyidagi formula bo‘yicha aniqlash mumkin: 
Q
T
H
s
m
=
yoki
60
s
br
m
T
V
H

=
 
buerda: 
T
s
 - mazkur razryadli, soatli, oylik tarif stavkasi. 
Q- ishlab chikarilgan maxsulot soni. 
V
br
-  maxsulot birligini tayyorlash uchun ketgan vaqt normasi. 

---

277 
 
Misol:  bir  soatda  4  dona  detal  ishlab  chikarilgan.  Mazkur  ish  razryadi  uchun  bir  soatlik 
tarif stavkasi 2000 so‘m  belgilangan. Bitta maxsulot uchun ishbay narx 500. 
500
4
2000
=
=
m
H
 
Misol.  Ishlab  chiqarishbosqichini  bajarish  uchun  0,1  soat  vaqt  normasi  belgilangan.  4-
razryadli ishchining soatli tarif stavkasi 2000 so‘m. Bosqichning ishbay narxi 
m
so
T
V
H
s
m
'
200
2000
*
1
.
0
=
=

=
 
Vaqtbay xaq to‘lashda ishchining ish xaqi kuyidagicha aniqlanadi: 
V
T
I
s
bv
*
=
 
bu erda:
 
 
 
 
 
 
V - ishchining ishlab bergan vaqti 
  Agar  ishchining  soatli  tarif  stavkasi  2000  so‘m  bo‘lib,  u  bir  oyda  176  soat  ishlab 
bergan bo‘lsa, unda ishchining ish xaqi 352000 so‘mni tashkil qiladi. 
m
so
I
x
'
352000
2000
176
=

=
 
Korxonaning  umuman,  o‘ziga  xos  rivojlanish  konsepsiyasining  bir  qismi  sifatida 
ishlab chiqilgan korxonaning asosiy faoliyatining umumiy maqsadlari. 
Moddiy  va  mehnat  resurslaridan  oqilona  foydalanish  maqsadlarga  minimal  xarajatlar 
va  maksimal  darajada  erishishni  o‘z  ichiga  oladi,  guruhni  boshqarish  jarayonida  amalga 
oshiriladigan  samaradorlik,  hamkorlik  qiluvchi  odamlar  (kompaniya  xodimlari)  o‘z 
harakatlarini  ularga  yo‘naltiradi,  ularning  ishlashi  uchun  tegishli  motivatsiya  asosida 
umumiy maqsadlarga erishish. 
Boshqaruv  o‘z  iqtisodiy  mexanizmiga  ega,  bu  o‘zaro  hamkorlikning  aniq 
muammolarini  hal  qilishga  qaratilgan  ijtimoiy-iqtisodiy,  texnologik,  ijtimoiy-psixologik, 
iqtisodiy faoliyat jarayonida yuzaga keladigan vazifalar.