O‘zbekiston respublikasi navoiy kon-metallurgiya kombinati davlat korxonasi navoiy davlat konchilik instituti



Download 4,89 Mb.
Pdf ko'rish
bet482/563
Sana07.01.2022
Hajmi4,89 Mb.
#327431
1   ...   478   479   480   481   482   483   484   485   ...   563
Bog'liq
Soha iqt va men-UMK-2021

Iqtisodiy  samara
  -  material,  mehnat,  pul  va  boshqa  resurslarni  tejash  tufayli 
erishilgan miqdor. 
Ijtimoiy  samaradorlik
    -  ishlab  chiqarish  samaradorligining  mehnat  sharoitlarini, 
uning  ijodkorlik  mazmunini  boyitish,  akliy  va  jismoniy  mehnat  o‘rtasidagi  farqni 
yo‘kotishni ifodalaydi. 
Mehnat  unumdorligi-inson  mehnatining  muayyan  vaqt  ichida  ozmi  -  ko‘pmi 
maxsulot ishlab chiqarish qobiliyatidir. 
 
s
u
I
Q
M
=
 
bu erda:  
    M
u
 – mehnat unumorligi; 
    Q   - maxsulot xajmi qiymat ko‘rinishida; 
     I
s
  - ishchilar soni. 
 
Maxsulotning  mehnat  sig‘imi  -  mehnat  unumdorligiga  teskari  kattalik  bo‘lib, 
sarflangan  mehnat  miqdorining  ishlab  chikarilgan  maxsulot  xajmiga  nisbati  bilan 
aniqlanadi.  Mehnat  unumdorligi  -  insonning  muayyan  vaqt  ichida  ozmi-ko‘pmi  maxsulot 
ishlab chiqarish qobiliyatidir.  
Q
I
T
s
=
 


298 
 
Mehnat  qurollaridan  foydalanish  samaradorligi  maxsulotning  fond  sig‘imi  va  fond 
kaytimi  ko‘rsatkichlari  yordamida  aniqlanadi.  Fond  kaytimi  korxona  asosiy  fondlarining 
bir birligiga to‘g‘ri keluvchi ishlab chikarilgan maxsulotni anglatadi. U maxsulot sotishdan 
tushgan  bir  yillik  tushumni  asosiy  ishlab  chiqarish  fondlarining  o‘rtacha  yillik  qiymatiga 
nisbati sifatida aniqlanadi. 
F
Q
f
q
=
 
bu erda:  
    Q- maxsulot xajmi, qiymat pul ko‘rinishida; 
    F - asosiy ishlab chiqarish fondlari qiymati 
Fond  sig‘imi  bir  birlik  yangi  asosiy  fondlarni  tashkil  qilish  uchun  zarur  bo‘lgan 
kapital ko‘yilmalarni anglatadi.  
Q
F
f
s
=
 
Fond  kaytimi  kanchalik  yuqori  va  fond  sig‘imi  kanchalik  past  bo‘lsa,  mehnat 
qurollaridan  foydalanish  samaradorligi  shunchalik  yuqori  bo‘ladi  va  aksincha.  Fond 
kaytimini  ko‘paytirishning  muhim  zaxirasi,  asbob-uskunalardan  unumli  foydalanish, 
texnologiyalarni takomillashtirish va xodimlar malakasini oshirishdir. 
 
     Maxsulotni  sotishdan  olingan  yalpi  foyda  (YaF)  -    bu,  sotishdan  olingan  sof  tushum 
bilan sotilgan maxsulotning ishlab chiqarish tannarxi o‘rtasidagi farq sifatida aniqlanadi.  
 
MT
SST
YaF

=
 
bu erda: 
YaF – yalpi foyda; 
 SST – sotishdan tushgan sof tushum; 
 MT – maxsulotning tannarxi. 
     Sof  foyda  (SF)  –  bu  solik  to‘langandan  keyin  xo‘jalik  yurituvchi  subyekt  ixtiyorida 
koladi,soliklar  to‘langunga  kadar  olingan  foydadan  minus  daromad  soliklari  va  boshqa 
solik va to‘lovlar ayirmasi sifatida aniqlanadi. 
 
 
 
BS
DS
STF
SF


=
 
bu erda: 
     SF – sof foyda; 
     DS – daromaddan to‘lanadigan soliq; 
     BS -  boshqa soliq va to‘lovlar. 
       Foyda olishning asosiy manbalari:  
"korxonani  maxsulotning  u  yoki  bu  turini  ishlab  chiqishdagi  monopoliya  xolati  yoki 
maxsulotning nodirligi xisobiga shakllanadi; 
"ishlab  chiqarish  va  tadbirkorlik  faoliyati  bilan  bog‘liq,  bozor  konyunkturasini  bilish 
xamda  ishlab  chiqarishning  rivojlanishini,  doimiy  ravishda  o‘zgarib  turuvchi  bozor 
konyunkturasiga  moslashtirish  qobiliyatiga  bog‘liq  bo‘ladi.  Foyda  miqdori  korxonaning 
maxsulot  ishlab  chiqarish  bo‘yicha  yo‘nalishini  to‘g‘ri  tanlash,  maxsulotlarni  sotish  va 
xizmat ko‘rsatish uchun raqobatbardosh sharoitlarni yaratish, ishlab chiqarish xajmi, ishlab 
chiqarish xarajatlarini kamaytirish bilan bog‘liq. 
"korxonaning innovatsion faoliyatidan kelib chikib, texnologiyalarni takomillatirish, ishlab 
chikarilayotgan maxsulotlarni yangilash, raqobatbardoshliligini ta`minlash, sotish xajmi va 
foyda miqdorini oshirishni anglatadi. 


299 
 
Xarajatlarni  kamaytirishning  hal  qiluvchi  sharti  doimiy  texnologik  taraqqiyotdir. 
YAngi 
texnologiyalarni 
joriy 
etish, 
ishlab 
chiqarish 
jarayonlarini 
kompleks 
mexanizatsiyalash 
va 
avtomatlashtirish, 
texnologiyani 
takomillashtirish, 
ilg‘or 
materiallarning  turlarini  joriy  etish  mahsulot  tannarxini  sezilarli  darajada  kamaytirishi 
mumkin. 
Rentabellik 

xo‘jalik  faoliyatining  samaradorlik  darajasini  bildiruvchi 
ko‘rsatkichlardan  biri  bo‘lib,  u  ma`lum  vakt  (yil,oy,kvartal)  davomida  ishlab  chiqarish 
faoliyatining foydaliligi (yoki zararliligini) ko‘rsatadi. 
Korxona rentabelligi olingan foydani kilingan sarflarga takkoslash orkali aniklanadi 
va u foizlarda o‘lchanadi.  
Rentabellik  nazariyasida  uning  bir  kancha  turlari  mavjud  bo‘lib,  ular  jumlasiga 
kuyidagilar kiradi:  
" sotish rentabelligi; 
" asosiy faoliyat rentabelligi; 
" xususiy kapital rentabelligi; 
" asosiy kapital ( fondlar )  rentabelligi; 
" permanent kapital rentabelligi; 
" aylanma kapital rentabelligi; 
" karzga olingan kapital rentabelligi; 
" real asosiy kapital rentabelligi; 
" investirlangan kapital samaradorligi. 
 
Asosiy faoliyat rentabelligi- ishlab chiqarishning foydaliligi, natijaliligidir. Bu ko‘rsatkich 
ishlab chiqarish samaradorligini tavsiflaydi va kuyidagicha ifodalanadi        
 
 
 
 
i
xarajatlar
foyda
chiqarish
olingan
ishlab
sotishdan
mahsulot
mahsulot
R
a
=
 
 

Download 4,89 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   478   479   480   481   482   483   484   485   ...   563




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish