O‘zbekiston respublikasi navoiy kon-metallurgiya kombinati davlat korxonasi navoiy davlat konchilik instituti

Sanoatda ishlab chiqarishni ixtisoslashtirish 4 shaklda rivojlanadi: 
"  buyum jixatidan ixtisoslashda korxonalar tuzilishi va bajaradigan ishi bir xil bo‘lgan 
cheklangan tayyor maxsulot ishlab chiqaradi. Masalan: traktorlar, avtomobillar, dastgoxlar 
va x.k.; 
"  detal jixatidan ixtisoslashishda korxonalar tayyor maxsulotning ayrim qismlarini va 
detallarni ishlab chiqaradi. Masalan: reduktorlar,  podshipniklar,  tishli  g‘ildirak va x.k.; 
" 
texnologik  jixatdan  ixtisoslashishda  korxonalar  texnologik  jarayonning  alohida 
bosqichlarini bajaradi. Masalan: avtomatlashtirilgan detal kuyish, shtamplash va x.k.; 
" 
yordamchi  ixtisoslashgan  korxonalar.  Bular  jumlasiga  po‘lat  kuyish,  temirchilik, 
asbob-uskuna ishlovchi korxonalar kiradi. 
Ishlab  chiqarish  quvvati  ma’lum  bir  vaqt  davomida  ilg‘or  texnologiyalardan 
foydalanib,  ishlab  chiqarish  va  mehnatni  tashkil  qilishning  ilg‘or  sharoitlarida  ishlab 
chiqarish mumkin bo‘lgan maxsulotlarning darajasidir. 
Ishlab  chiqarish  quvvati  ishlab  chiqarilayotgan  maxsulot  nomenklaturasi  xamda 
xizmat ko‘rsatish doirasini xisobga olgan xolda aniqlanadi. Ishlab chiqarish quvvati sifatli 
maxsulot ishlab chiqarish bo‘yicha salohiyat imkoniyatlarini ifodalaydi. 
Ishlab chiqarish quvvati bir qator omillarga bog‘liq: 
"  ishlab chiqarish dasturining mehnat sig‘imiga; 
"  xo‘jalik sub’ektining ish vaqtiga; 
"  asbob-uskunalarning ishlash vaqtiga; 
"  maxsulot ishlab chikarilayotgan xomashyo va materiallar tarkibi va sifatiga; 
"  ishlatilayotgan texnika va texnologiyalarning darajasiga; 
"  ishchilarning malakasiga. 
Kiruvchi  quvvat  -  bu  rejalashtirilgan  davr  boshidagi  quvvat,  buxgalteriya  xisob-
kitoblari asosida aniqlanadi. 
CHiqish  quvvati  -  bu  xisobot  davri  oxiridagi  quvvat.  U  xisoblash  yo‘li  bilan  
aniqlanadi. 
ch
e
yan
b
ox
M
M
M
M
.
−
+
=
 
bu erda: 
M
ox
 -  ohirgi xisobotga asoslangan quvvat; 
M
b
  - boshlang‘ich quvvat; 
M
ya
- yangi kurilish (kengaytirish, ta’mirlash) natijasidagi quvvat; 
M
e.ch
 - ekspluatatsiyadan chiqqan quvvat. 

---

241 
 
O‘rtacha yillik quvvat  - o‘rta arifmetik xisob-kitobga  tayangan, yil  davomida ishga 
tushirilgan  yoki  to‘xtatilayotgan  quvvatdir.  Yil  davomida  korxona  ega  bo‘lgan  o‘rtacha 
quvvat, bir yillik o‘rtacha quvvat deyiladi va u kuyidagicha topiladi.
 
12
*
*
2
1
'
n
M
n
M
M
M
ch
k
b
r
o
−
+
=
 
bu erda: 
M
b
 – yil boshidagi quvvat; 
M
k
– yil mobaynida kiritilgan quvvat; 
M
ch
– yil mobaynida ishlab chiqarishdan  chiqarilgan quvvat; 
1
n
- ekspluatatsiya vaqtidagi oylar soni; 
2
n
- ekspluatatsiyadan chikkan muddatdan xisob-kitob muddatigacha bo‘lgan oylar soni. 
 
 
 
 
 
 
Korxonada  optimal  ishlab  chiqarish  xajmining  asosiy  g‘oyasi  shundan  iboratki, 
korxona  xaridorlar  talabiga  javob  beradigan  (yoki  bu  talabdan  oshib  ketadigan 
maxsulotlarni  yaratadi  va  shu  bilan  birgalikda  xaridorlar  bahoning  oqilona 
asoslanganligiga ishontiriladi).