O‘zbekiston respublikasi navoiy kon-metallurgiya kombinati davlat korxonasi navoiy davlat konchilik instituti

Санация 
 
Фаолият 
йўналишини 
ўзгартириш
 
Диверсификация
лаш
 
Корхонани қайта ташкил этиш
 
Ихтиёрий 
тугатиш
 
Мажбурий 
тугатиш
 
Келишув 
битими
 

---

102 
 
 
1.1 - rasm. Bankrot korxonaga nisbatan ko‘llaniladigan tadbirlar 
 
6.  Bir  korxonani  boshqa  korxona  qilib  o‘zgartirish  chog‘ida  avvalgi  korxonaning 
barcha mulkiy xuquqlari va majburiyatlari qaytadan tashkil etilgan korxonaga o‘tadi. 
Korxonani  tugatishni,  mulkdor  yoki  mazkur  mol-mulkni  boshqarishga  vakolatli 
organ tuzadigan tugatish komissiyasi amalga oshiradi, bankrotlik xollari bundan mustasno. 
Xo‘jalik  sudi  tomonidan  xo‘jalik  yurituvchi  sub’ekt  bankrotligi  to‘g‘risida  qaror  qabul 
qilinganda  tugatish  komissiyasini  shakllantirish  va  uning  ishlash  tartibi  O‘zbekiston 
Respublikasining "Bankrotlik to‘g‘risidagi qonuni" bilan belgilanadi.  
Bankrot korxonalarni qayta tashkil etish kuyidagi tartibda amalga oshiriladi: 
"Korxonani  tugatish  to‘g‘risida  qaror  qabul  kilgan  mulkdor  sud  (xo‘jalik  sudi)  yoki 
korxonani  barpo etishga vakolatli bo‘lgan idora tugatish tartibi va  muddatini,  shuningdek 
karz berganlarning da’vo qilish muddatlarini belgilaydi. Bu muddat tugatish e’lon qilingan 
kundan boshlab ikki oydan kam bo‘lmasligi kerak. 
«Tugatish  komissiyasi  yoki  korxonani  tugatishni  amalga  oshirayotgan  boshqa  idora, 
korxona  joylashgan  erdagi  rasmiy  matbuotda  uni  tugatish  va  karz  berganlarning 
da’volarini  qabul  qilish  tartibi  va  muddati  to‘g‘risida  e’lon  beradi.  Tugatish  komissiyasi 
(tugatishni amalga oshirayotgan idora) ana shu e’lon bilan bir katorda korxonaga debitorlik 
qarzini undirib olish va qarz berganlarni korxona tugatilganligidan xabardor qilib, ularning 
da’volarini aniqlash ishlarini bajarishi shart. 
"Tugatish  komissiyasi  (tugatishni  amalga  oshirayotgan  idora)  tugatilayotgan 
korxonaning  mol-mulkini  baxolaydi  va  karz  berganlar  bilan  xisob-kitob  qiladi,  tugatish 
balansini  tuzadi  va  uni  egalik  kiluvchiga  yoki  tugatish  komissiyasini  tayinlagan  idoraga 
takdim etadi. Tugatish komissiyasi o‘z aybi bilan etkazilgan zarar uchun javobgar bo‘ladi. 
Zararni undirib olish miqdorlari va tartibini xo‘jalik sudi belgilaydi. 
Qarz berganlarning da’volarini kondirish. 
Tugatilayotgan  korxonaga  karz  berganlarning  da’volari  ana  shu  korxonaning  mol-
mulkidan  kondiriladi.  Bunda  birinchi  navbatda  byudjet  oldidagi  karzlar  kondiriladi  va 
tugatilayotgan    korxona  tasarrufida  bo‘lgan  erlarni  qaytadan  tiklash  xarajatlari  koplanadi. 
Kreditorlar  da’volarini  kondirish  tartibi  va  navbati  hamda  bankrot  bo‘lgan  xo‘jalik 
yurituvchi sub’ektning mol-mulkini taqsimlash O‘zbekiston Respublikasining "Bankrotlik 
to‘g‘risida"gi  qonuni  bilan  belgilanadi.  Garov  ko‘ygan  xuquqiy  shaxs  korxona  qayta 
tashkil  etilgan  yoki  tugatilgan  xolda,  garov  bilan  ta’minlangan  majburiyatlarni  bajarish 
muddatidan kat’iy nazar, garovdagi mol-mulkdan xak undirish xuquqini oladi. 
1.Da’vo  qilish  uchun  belgilangan  muddat  o‘tgandan  keyin  aniqlangan  va  qilingan 
da’volar birinchi navbatdagi da’volar, shuningdek, belgilangan muddatda ma’lum qilingan 
da’volar kondirilgandan keyin korxonaning kolgan mol-mulkidan kondiriladi. 
2.Mol-mulk  etishmaganligi  uchun  kondirilmagan  da’volar  bekor  qilingan  deb  xisob 
qilinadi.  Tugatish  komissiyasi  (tugatishni  amalga  oshirgan  idora)  tan  olmagan  da’volar 
ham,  agar  karz  beruvchilar  da’voni  to‘la  yoki  qisman  tan  olmaslik  to‘g‘risidagi  xabarni 
olgan kundan e’tiboran bir oy muddat ichida o‘z talablari kondirilishi to‘g‘risida sud yoki 
xo‘jalik sudiga da’vo kilmagan bo‘lsalar bekor qilingan deb xisoblanadi.  
3.Korxonani  tugatish  chog‘ida  fuqaroga  shikastlanganligi  yoki  salomatligiga  boshqa 
xil  zarar  etganligi  yoxud  o‘limi  munosabati  bilan  shu  korxonadan  undiriladigan 
vaqtinchalik to‘lovlarga pul ajratiladi. 

---

103 
 
4.Korxonani  tugatish  chog‘ida  mehnat  jamoasi  a’zosining  ko‘shgan  xissasi  karz 
berganlarning  da’volari  nizomda  ko‘zda  tutilgan  shartlari  asosida  belgilangan  va  tartibda 
kondirilgandan so‘ng unga pul shaklida yoki kimmatli kog‘ozlar bilan beriladi.  
5.Qarz  berganlarning  va  mehnat  jamoasi  a’zolarining  da’volari  kondirilgandan  keyin 
kolgan mol-mulkdan mulkdorning ko‘rsatmasiga binoan foydalaniladi. 
6.Korxona  qaytadan  tashkil  etilganida  uning  xuquq  va  majburiyatlari  qonuniy 
vorislariga o‘tadi.  
Sanoat  -  moddiy  ishlab  chiqarishning  eng  yirik,  etakchi  tarmog‘idir.  Unda  mehnat 
qurollari  (vositalari),  mehnat  buyumlari  va  xalq  iste’mol  tovarlarining  ko‘pchilik  qismi 
yaratiladi; mashina va mexanizmlarning barcha turlari, bino va inshootlarning konstruktiv 
elementlari  ishlab  chiqariladi;  er  osti  boyliklari  qazib  olish  amalga  oshiriladi;  mineral, 
o‘simlik va xayvon xom ashyosiga ishlov beriladi, keng iste’mol mollari tayyorlanadi va 
x.k.lar. 
Sanoat milliy iqtisodiyotining barcha tarmoqlarini ishlab chiqarish vositalari, mehnat 
qurollari  bilan  ta’minlaydi.  Milliy  iqtisodiyot,  fan,  maorif,  madaniyat,  sog‘liqni  saqlash, 
sport, turizm va boshqa soxalar rivoji sanoatning taraqqiyot darajasiga bog‘liq. 
Sanoat  jamiyatning  etakchi  kuchi  bo‘lgan  ishchilar  sinfini  o‘zida  birlashtiradi. 
Sanoat  rivoji  tufayli  unda  band  bo‘lgan  xodimlarning  soni  ko‘payadi,  ularning  bilimi  va 
ilmi, maxorati ortadi, kadrlar salohiyati yuqori darajaga ko‘tariladi. 
Sanoat  soxasida  mehnatni  ijtimoiy  tashkil  etishning  eng  oliy  turi  bo‘lgan 
konsentratsiyaning  yuqori  darajasi  va  shu  asosda  ijtimoiy  ishlab  chiqarishni 
uyushtirshning ilg‘or usullari - maxalliylashtirish, ixtisoslashtirish va diversifikatsiyalash, 
kooperativlashtirish va kombinatsiyalashtirish soxasida ustunlik qiladi. 
Sanoat qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishni qayta ko‘rishning negizi xisoblanadi. Uni 
yangi  texnika  bilan  ta’minlash  orqali  fermer,  shirkat,  dexqon  xo‘jaliklarini  va  boshqa 
shakllarda  faoliyat  ko‘rsatayotgan  sub’ektlarni  iqtisodiy  va  madaniy  jixatdan  yuqori 
darajaga  ko‘tarishga,  shahar  bilan  qishloq  o‘rtasidagi  muhim  tafovutlarni  yo‘kotishga, 
dexkon mehnatini industrial mehnatga aylantirishga yordam beradi. 
Sanoat  mamlakat  mudofaa  qobiliyatining  moddiy  manbai,  dunyoda  tinchlikni 
saqlashning muhim omili, mamlakatlar mustaqilligini va birdamligini ta’minlovchi muhim 
soxadir.  
Feodalizm  tuzumining  boshlarida  (VI-VIII  asrlarda)  Farg‘ona  bilan  So‘xda  oltin, 
mis, temir, Ilokda ko‘rg‘oshin, kumush, oltin, SHaxrisabzda toshtuz qazib chiqarilgan. 
Ikkinchi  jaxon  urushigacha    500  dan  ortiq  sanoat  korxonalari,  jumladan, 
"Tashselmash",  Toshkent  to‘kimachilik  kombinati,  CHirchik  elektrokimyo  kombinati, 
Kattako‘rg‘on  yog‘  zavodi,  Bekobod  va  Kuvasoy  sement  korxonalari  kurildi.  Neft  va 
rangli nodir metallar qazib chiqarish, qurilish sanoati maxsulotlarini tayyorlash rivoj topdi.