|
I.2. Tinchlikparvarlik operatsiyalarda qo’llaniladigan zamonaviy aloqa vositalari
Oxirgi yillarda xalqaro tinchlikparvar harakatlarining mazmuni muntazam o‘zgardi.
Tinchlikparvar missiyalarini bajaruvchi yaxshi va sifatli qurollangan harbiy kontingentlarining roli sezilarli darajada kuchaydi. Buni biz Yugoslaviya, Kambodja, Afg‘oniston va kechagina Liviyada kuzatish mumkin edi.
Ekspertlarning aytishicha tinchlikparvar operasiyalarini ikki katta guruhga bo‘lish mumkin. Birinchi guruh bu 1945 yildan to 1985 yilgacha, ikkinchi guruh –1985 yildan to hozirgi kungacha.
Birinchi davrdagi tinchlikparvar operasiyalar an’anaviy nom olgan bo‘lib va uch keng darajali harbiy vazifani o‘z ichiga olgan: kuzatuvchi tinchlikni saqlash operasiyalari, va kuch ishlatish usullari. Bunga Koreys urushi (1950-1953), Kongo urushi (1962-1964), misol bo‘ladi.
Tinchlikparvar operasiyani BMT tomonidan amalga oshiriladi. BMTda tinchlikparvar misiyani amalga oshirishning ishlab chiqildi:
-Quroli to‘qnashuvlarni, konfliktlarini keng tus olishiga yo‘l qo‘ymaslik.
-Harbiy harakatlarni to‘xtatish.
-Vaziyatni engillashtirish.
-Ikki tomonni to‘liq kelishuvga olib kelish va harbiy harakatni to‘xtatish.
1945 yildan—1985 yilgacha tinchlikni saqlash bo‘yicha bir necha asosiy prinsiplar tashkil etildi:
-MDXning xavfsizlik kengashining majburiy sanksiyasi.
- Tinchlikparvar operasiyalarini o‘tkazish uchun olib borayotgan ikki tomonning roziligi.
- Tinchlikparvar qo‘shinlarini boshqarish va qo‘mondonlik qilish bevosita BMT tomonidan tashkil qilish.
- Tinchlikparvar kuchlarni mojorolashayotgan tomonlar zonasiga kirmaydigan davlatlardan tuzish.
- Tinchlikparvar kuchlarni neytralligi, hech kim tomonidan emasligi.
-BMT qo‘shinlarida og‘ir texnika va qurollarining o‘qlari va qurolni faqat o‘z himoyasi uchun ishlatish.
Quroli tuzilmalarning taktik harakatlari to‘satdan, qo‘qqisdan harakatlarga asoslangan.
Oxirgi yillar davomidagi Afg‘oniston, Yugoslaviya, Checheniston va Dog‘iston respublikalarida bo‘lgan voqealar shuni ko‘rsatdiki dushmanning ya’ni noqonuniy qurolli tizimlarining shaxsiy tarkibi, tashkiliy strukturasi o‘zgaruvchandir.
Qurolli tuzilmalarning jamlash (komplektovaniya) prinsipi-hududiydir. Qishloqdan-guruh; yoki kichik otryad; jamoadan-otryad; qurolli tuzilma. Shaxsiy tarkibni yoshi-16 yoshdan 65 yoshgacha.
Guruhning shaxsiy tarkibida - 10 tadan to 50 tagacha odam, kichik otryad- 50 tadan to 100 tagacha, otryad- 100 tadan 500 gacha qurolli tuzilma 500 tadan to 3500 gacha.
Harbiy tuzilmalarning harakatlari bosqinchilik, terroristik aksiya o‘tkazishga asoslangan. Ularning asosiy ob’ektlari: Aloqa liniyalari va elektr tarmoqlari, davlat muassasalari, xo‘jalik korxonalari, mahalliy boshqaruv organlari xodimlari, ziyolilar va harbiy komandirlar.
Bosqinchilik ishlari maxsus tayyorlangan guruh (otryad) tomonidan o‘tkaziladi. Odatda bu guruhlar bir necha guruhlarga bo‘linib har biri o‘ziga yuklatilgan vazifalarni bajarishadi.
Shaxsiy tarkibni dushman o‘qidan himoya qilishda odatiy uslub ya’ni okop, transheya, blendajlardan foydalanish o‘z ahamiyatini yo‘qotgani yo‘q. Bu uslub eng samarali hisoblanadi ammo terroristlar bilan olib boriladigan janglarda o‘q otar qurollardan himoyalanishning yangi uslublaridan foydalanish samarali bo‘lmoqda.
Afg‘oniston, Chechenistonda yig‘ilgan malakalar shuni taqozo qildiki, shaxsiy tarkibning himoyasida o‘z turar joyining doimiy o‘zgaruvchanligi tez quriluvchi qo‘riqlash zastavalari, blokpostlardan foydalanish samarali bo‘lar ekan.Shu sababdan blokpost, qo‘riqlash zastavalarining qurayotganda okop, transheyalarini qazish bilan birgalikda qo‘l ostidagi materiallardan foydalanish mumkin. Masalan: tuproq, qum bilan to‘ldirilgan qoplar. Qoplar tariqasida istalgan material yangi va eski harbiy kiyim-kechak ishlatilishi mumkin.
Aholini yashaydigan joylarga yaqinroq bo‘lgan istalgan beton blok va beton bo‘lakchalari qurilishlardan olish mumkin.
Snayper o‘qidan himoyalanish uchun sinalgan zamonaviy bronjiletlardan foydalanilmoqda.Jangovor mashinalarning temir qirqim listlari o‘qlardan yaxshi himoya vositasi hisoblanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
