O‘zbekiston respublikasi mudofaa vazirligi

Xlorsian. Kimyoviy nomlari:
 sian kislotaning xlorangidridi; xlorsian; xlorli sian.  
Brom  sian  (BrCN)  -  rangsiz  yoki  sarik  rangli  kristall  modda  bo‘lib,  o‘tkir  hidga  ega. 
qaynash      harorati +b1,3 
0
S, erish harorati +52 
0
S. Bug‘i havodan 3,7 barobar og‘ir. Birinchi 
jahon  urushida  (1916  yil)  avstro-venger  ko‘shinlari  25%  li  brom  sian,  25%  li  brom  atseton 
va50% li benzol aralashmasini ishlatganlar. 
Ta’sir mexanizmi va shikastlanish patogenezi. 
Sianid  kislota  bug‘lari  nafas  yo‘llari  orqali    o‘pkaga  tushadi  va  alveolalardan  tezda 
surilib  o‘tib,  zaharlanib  qolishga  sabab  bo‘ladi.  Zaharlanish  natijasida  venoz  qon    tarkibida 
arterial qon  tarkibiga qaraganda kislorod miqdori oshib ketadi va qirmizi ranga kiradi. Goppe-
Zeyler,  Gepner  va  Varburglarning  tekshirishlaricha  bunday  hol  to‘qima  oksidlovchi  fermenti 
bo‘lmish  sitoxromaksidaza  (sitaxram  a
3
)  fermentining  sian  guruhi  bilan  bog‘lanishi  tufayli 
yuzaga kelar ekan. Sitoxramoksidaza fermenti inaktivatsiyaga uchraydi va kislorodning qondan 

---

to‘qimalarga o‘tish xususiyati yo‘qoladi, natijada to‘qima gipoksiyasi rivojlanadi.  qon  tarkibida 
kislorod mikdori ko‘p bo‘lishiga karamay, to‘qima larning nafas olishi keskin pasayib ketadi. 
Sian  guruhi  sitoxromoksidaza  (sitoxrom  a
3
)  tarkibidagi  oksidlangan  uch  valentli  temir 
bilan  juda  oson  birikadi.  Natijada  kislorodning  faollanishi  yo‘qoladi,  to‘qima  larda  nafas  olish 
susayadi, to‘qimalar gipoksiyasi paydo bo‘ladi.