O‘zbekiston respublikasi mudofaa vazirligi

1 – o‘quv savoli. CHQBT fani  bo‘yicha mashg‘ulotlarni o‘tkazilishida 
qo‘llaniladigan shakl va uslublar. 
 
 
O‘quv yurtlarida o‘quv savol, harbiy pedagogik fani yutuqlari va uning tarkibiy qismi-
didaktika  asosida  tuziladi.  Didaktika  (grekcha  o‘rgatuvchi)  bu  ta’lim  va  ma’lumot  nazariyasini 

---

ishlab  chiqadigan  pedagogika  tarmog‘i.  Harbiy  didaktika  –  bu  harbiy  ta’lim  va  ma’lumot 
nazariyasini  ishlab  chiqadigan  harbiy  pedagogika  tarmog‘i.  U  ta’lim  jarayoni  qonuniyatlarini 
o‘rgatadi,  prinsiplarini  shakllantiradi,  uslublarini  aniklaydi  va  kuzatadi.  Ta’limning  tarbiyaviy 
axamiyatini  o‘rganadi,  undan  foydalanishning  yanada  samarali  yo‘li  ma’lumot  bilim,  qobiliyat 
va ko‘nikmalarni, jarayoni, natijasi va vositalarini aniqlaydi. Ma’lumot jarayoni va natijasi bilim, 
qobiliyat va ko‘nikmalarni o‘zlashtirish. Ma’lumot olishning asosiy yo‘li ta’lim hisoblanadi. 
Ta’lim  –bilim,  qobiliyat,  ko‘nikmalar  va  bilish  faoliyatini  berish  va  o‘zlashtirish 
jarayoni, bu ikki taraflama jarayon: bir tarafdan unda ta’lim beruvchi (o‘qitish), boshqa tarafdan 
esa ta’lim oluvchi (o‘qish) o‘qitish va o‘qish chambarchas o‘zaro bog‘liq va o‘qitishning yutug‘i 
bir  xilda  ikki  taraf  harakati  va  faoliyatiga  bog‘liq.  O‘qishga  istagi  bo‘lmaganni  o‘qitib 
bo‘lmaydi. Demak, o‘quv jarayoni talabalarda istak uyg‘ota oladigan darajada ko‘rilishi kerak. 
Ta’lim  jarayoni  asosiy  mazmuni  bilim  berish  va  o‘zlashtirishdir.  Agar  bilimlar  amaliy 
faoliyat  asosini  tashkil  etsa,  qobiliyat  va  ko‘nikmalarni  aniqlaydi.  Demak,  ta’lim  jarayonining 
mazmuni  ikkinchi  belgisi  moxiyatiga  ko‘ra  bilimlarni  amalda  tadbiq  qiladigan  qobiliyat  va 
ko‘nikmalarni  berish  va  o‘zlashtirish  hisoblanadi.  CHuqur  nazariy  tayyorgarlik  yuqori  amaliy 
malaka bilan mustahkamlanishi kerak. 
O‘quv  ishini  tashkil  etish  asosiy  shakli  talabalar  nazariy  bilim  oladigan  dars 
hisoblanadi.  Darsni  yaxshi  tashkil  etish,  uni  qiziq  va  ko‘rgazmali,  yuqori  g‘oyaviy  va  ilmiy 
ko‘rgazmada o‘tkazish har bir o‘qituvchi uchun majburiy talablar hisoblanadi. 
Harbiy rahbar guruh bilan nazariy materialni o‘tadigan darslardan tashqari harbiy xona 
va  joylardagi  amaliy  malg‘ulotlar,  o‘q  otish,  taktik,  saf  mashg‘ulotlari  ,  harbiy  sport  o‘yinlari  
ekskursiyalar  (harbiy  qism  va  muzeylariga),  o‘zbek  xalqi  inqilob,  jangovor  va  mexnat  shuxrati 
joylariga  yurishlar,  tashkil  qilingan  o‘quv  kinofilmlar  teatr  tomosholarini  ko‘rsatishlar  keng 
tadbiq etiladi. 
Sinf  (nazariy)  mashg‘ulotlarini  hal  qilinadigan  va  shu  bilan  birga  ba’zi  bir  aqliy  va 
sensor ko‘nikmalar shakllanishi mumkin bo‘ladigan dars turidagi mashg‘ulotdir. Har bir bunday 
mashg‘ulot  asosiy  talablari  deb  yuqori  g‘oyaviylik,  hayot  va  talabalar  amaliy  faoliyati  bilan 
chambarchas bog‘liqlikni hisoblash lozim. 
Sinf  mashg‘ulotlari  qism  qoidalari,  o‘q  otish  nazariyasi,  qurol  va  texnika  qismlari, 
ommaviy  yakson  etish  quroli  asosiy  ma’lumotlari  va  bir  qancha  maxsus  va  harbiy-texnik 
tayyorgarlik savollarini o‘rganish maqsadida olib boriladi. 
CHaqiriqqacha tayyorgarlik darslarining quyidagi asosiy turlari mavjud: 
1.Nazariy ma’lumotlar beriladigan yangi bilimlarni berish darsi. 
2.Bilim  va  qobiliyatlarini  mustaxkamlash  darsi  amaliy  mashg‘ulot  shaklida,  joy,  safda 
yurish maydonchasi, harbiy xonada o‘tkaziladi. 
3.Bilim va qobiliyatlarni tekshirish darsi. U og‘zaki savol-javob, nazariy (yozma) ishlar 
yoki  amaliy  mashg‘ulotlar  (safardagi  ko‘rik,  qurol  bilan  usullarni  bajarish  va  xokazo),  nazorat 
ishlari va mashqlarni o‘z ichiga oladi. 
4.Qo‘shma  dars  harbiy  ta’lim  tizimida  eng  keng  tarqalgan  dars  turi,  u  boshda  dars 
turlariga  oid  belgilarning  barcha  yoki  katta  qismini  tashkil  etadi:  yangi  bilimlarni  berish, 
tekshirish, mustaxkamlash va boshqalar. 
O‘smirlar  chaqiriqqacha  tayyorgarligi  dasturida    nazariy,    amaliy,  namunaviy,    taktik, 
taktik-saf  nazorat  mashqlari  joy  olgan.