O‘zbekiston respublikasi mudofaa vazirligi chirchiq oliy tank qo‘mondonlik muhandislik bilim yurti artilleriya kafedrasi

Glossariy.

Artilleriya qurol aslaxasi-stvolli o‘t ochar qurollarining ko‘rinishi,uning asosini artilleriya komplekslari tashkil qilib,ular dushmanni yerda,dengizda va havoda yakson qilish uchun mo‘ljallangan.

Yadro quroli-shikastlash vositasi yadro zaryadidan iborat bo‘lgan ommaviy qirg’in quroli.

Shatakkaolinuvchiartilleriya-artilleriyashataklariyokimaxsusmashinalar,hamdaularniavtomobillardayoki transport vositalarikuzovlaridaharakatlanishiamalgaoshiriladigan,artilleriyaqurollarivaminomyotlar.

Portlovchimoddalar-bushundaykimyoviybirikmagaaytiladiki,bundatashqikuchta’siridajudatezkimyoviyaylanishsodirbo‘ladi.

Shilpildoqsimob-oqishyokikulrangmaydakristallmoddabo‘lib,shirinroqta’mgaega,o‘tazaxarlisuvdayomoneriydi,suvdaqaynatilgandaparchalanadi.

Portlovchi moddalar– muayyan tashqi muhit (qizish, elektr impulsi kabilar) ta’sirida reaksiyaga kirishish natijasida issiqlik ajratib, kuchli qizigan gaz hosil qilgan holda portlash xususiyatiga ega kimyoviy birikmalar yoki ularning aralashmasi.

Portlashto‘lqini–muhitningharorati, zichligi, bosiminingkeskinko‘tarilishidanyuzagakelganharakat.

Tez yonish–bu soniyasiga bir necha metrda yonish xususiyati bo‘lib, ochiq joyda tez yonganda ovoz chiqarmay yonadi.

Portlash–soniyasiga bir necha yuz metrda kechadigan va tashqi muhit sharoitiga bir oz bog‘liq holda o‘tuvchi jarayondir.

Detonatsiya– soniyasiga minglab metr tezlikda kechadigan portlovchi moddaning portlash jarayonidir.

Qo‘zg‘atuvchi portlovchimoddalar– kapsyul-detonator,kapsyul-olovlantiruvchi va detonatsiya ipi (shnur) ichiga solish uchun ishlatiladi.

Brizantportlovchimoddalar–portlovchisnaryadlar,minalarniichigasolishuchunvaportlatuvchishashkalartayyorlashuchunishlatiladi.

Irg’ituvchiportlovchimoddalarvaporoxlar–asosano‘tochishqurollariningjangovarzaryadlaridaqo‘llaniladi.

Shilqildoqsimob–oqishyokikulrangmaydakristallmodda.

Qo‘rg‘oshin stifnati–qo‘rg‘oshin trinitrorezorsinati sariq rangli mayda kristal modda, suvda erimaydigan modda.

Piroksilin(paxta va yog‘och hujayralariga oltingurt va azot kislotalari bilan ishlov berishda olinadi) – oqish rangli modda.

Trotil–sariq rangdagi qattiq kristall modda, achimtir ta’mga ega bo‘lib, suvda erimaydigan modda.
Qisqartirmalarga ta’riflar.
QPM-Qo‘zg’atuvchi portlovchi modda

BPM-Brizantportlovchimodda

IPM va P-Irg’itiluvchiportlovchimoddavaporox

K-o-Kapsyul-olovlantiruvchi

PS-Poroxlisekinlatgich

K-d-Kapsyul-detonator

O‘Z-O‘tkazuvchizaryad

ZP-Zarbliportlatgich

PGM-Рудультовскаяголовнаямембрана

KP-Kontaktsizportlatgichlar

MT-Masofalitrubka

MPB-U-Механическая реакционный взрыватель