O’zbekiston respublikasi jismoniy tarbiya va sport vazirligi o’zbekiston davlat jismoniy tarbiya va sport universiteti eshkak eshish nazariyasi va uslubiyati chirchiq-2020 yil

Eshkak eshish bo’yicha musobaqa hakamlari. Eshkak eshish sporti turlari bo’yicha istalgan darajadagi musobaqalar mazkur musobaqa Nizomi va musobaqa rasmiy Qoidalariga muvofiq o’tkaziladi. Musobaqa Qoidalari sportchilar xulqini tartibga soladi va muhim tarbiyaviy vazifani hal qiladi. Eshkak eshish sporti turlari bo’yicha musobaqa Qoidalari har bir ishtirokchiga egallagan o’rnini aniqlashda holislik va teng huquq beradi, musobaqani xavfsiz
va yuqori madaniyat bilan o’tkazish va musobaqalarga yuqori darajadagi tayyorgarlik ko’rishni qat`iy talab qiladi. Musobaqa Qoidalari bahs turini, ularning o’tkazilish shartlarini, ishtirokchilar, jamoa vakillari hamda hakamlarning huquq
va majburiyatlarini belgilaydi.
Eshkak eshish bo’yicha musobaqalarda hakamlar hay`ati. Musobaqalarni bevosita o’tkazish va xizmat ko’rsatish hakamlar hay`ati tomonidan amalga oshiriladi. Hakamlar hay`atining malakaviy takibi javobgar tashkilot yoki hakamlar hay`ati prezidiumiga muvofiq aniqlanadi. Hakamlar hay`atining soni musobaqa toifasi, dasturi, ishtirokchilar soni, mahalliy sharoitlarga bog’liq va musobaqa qoidalari bilan belgilanadi.
Hakamlar hay`ati ishini musobaqa bosh hakami boshqaradi va musobaqaning borishiga rahbarlik qiladi, alohida bo’limlarda ishlovchi hakamlarni taqsimlaydi, majburiy yo’riqnoma va suhbat o’tkazadi, hakamlar hay`ati yig’ilish va majlislar reglamentini belgilaydi. Bundan tashqari, bosh hakam musobaqa boshlanishidan oldin mazkur musobaqa Nizomini batafsil o’rganishga, poyga masofalari holatini, barcha hakamlik joylaridagi jihozlarni, tibbiy va qutqaruv xizmati hamda aloqa vositalarini tayyorligini tekshirishga majbur. Yaxshi ob-havo sharoitida, hakamlar hay`atining barcha a`zolari o’z joylarini egallagandan so’ng bosh hakam musobaqani boshlashga ruxsat beradi.
Musobaqa ko’lamiga qarab bosh hakamga yordamchi tayinlanishi mumkin. Har bir yordamchi alohida hakamlar guruhiga va biron bo’limda musobaqa borishiga rahbarlik qiladi. Bosh hakam bo’lmaganda yordamchilaridan biri uning majburiyatlarini bajaradi.
Musobaqa bosh kotibi kotibiyatning barcha ishini tashkil qiladi, kotiblar orasida majburiyatlarni taqsimlaydi, musobaqada ishtirok etuvchi tashkilotlar yoki mandat komissiyasi tomonidan ko’rib chiqilgan talabnomalarini qabul qiladi, musobaqa o’tkazish uchun zarur bo’lgan barcha hujjatlarni tayyorlaydi. Bundan tashqari, bosh kotib hakamlar hay`ati majlislari bayonnomasini olib boradi, hakamlar yozuvlarini qayta ishlaydi, qur`a natijalari asosida musobaqa dasturini tuzadi hamda hakamlar va vakillarga bu haqida axborot beradi. Bosh kotib ochkolar hisobini olib boradi va jamoaviy birinchilik bo’yicha yakuniy natijalarni chiqaradi. Musobaqa yakuni bo’yicha bosh kotib barcha hujjatlarni topshirishga tayyorlaydi, texnik xisobot tuzadi, rasmiylashtirilgan bayonnomalarni Jismoniy tarbiya va sport vazirligiga hamda mazkur musobaqani o’tkazuvchi tashkilotga yo’naltiradi.
Hakamlar hay`atining alohida bo’limlardagi ishini katta hakamlar boshqaradi. Katta hakamlar musobaqa boshlanishidan oldin o’zlari boshqaradigan jamoa ish joyi tayyorgarligini, zaruriy jihoz va anjomlar mavjudligini, o’lchash asboblari va ularning musobaqa qoidalariga muvofiqligini tekshiradi hamda o’z jamoasi a`zolari orasida majburiyatlarni taqsimlaydi. Katta hakamlar mustaqil ravishda sportchilarning musobaqa qoidalarini to’g’ri bajarishini aniqlaydi, qoidalarni yoki intizomni buzgan eshkak eshuvchilarga tanbeh va ogohlantirish beradi, qoidalarni takror buzgan yoki qo’pol ravishda mumkin bo’lmagan harakatlar qilgan eshkak eshuvchini poygadan chiqarib yuboradi.
Katta hakam biron sportchi bilan baxtsiz hodisa yuz bersa, masofaning ayrim bo’limlari nosoz bo’lsa yoki unda musobqa ishtirokchilari sog’lig’iga xavf soluvchi to’siqlar bo’lsa, ob-havo sharoiti keskin yomonlashgah hollarda poygani to’xtatish huquqiga ega. Katta hakam har qanday qoidabuzarlik holatlari haqida bosh hakamni ogohlantirishi shart.