Oʻzbekiston respublikasi jismoniy tarbiya va sport vazirligi oʻzbеkistоn davlat jismоniy tarbiya va sport universiteti ziyamuxamedova sabohat abdullayevna

6.3. YUQUMLI KASALLIKLAR KLASSIFIKASIYASI,YUQUMLI 
KASALLIKLARNI OLDINI OLISH CHORA- TADBIRLARI 
Mamlakatimizda qabul qilingan yuqumli kasalliklar klassifikatsiyasi 
ularning yuqish mexanizmi va organizmda joylashishiga asoslangan. Bu 
klassifikatsiyaga muvofiq, barcha yuqumli kasalliklar to‘rtta katta guruhga 
bo‘linadi. 
I.
 
Ichak infeksiyalari. Bunda mikroblar najas yoki siydik bilan tashqariga 
chiqadi. Oziq-ovqat, tuproq, suv, pashsha, iflos qo‘l, ro‘zg‘or anjomlari vositasida 
kasallik sog‘lom odamga yuqadi. Bu guruhga ich terlama, A va B paratiflari, 
dizenteriya, vabo, ovqat toksikonifektsiyalari va boshqalar kiradi.
II. Nafas yo‘llari yoki havo-tomchi infeksiyalari. Kasallik qo‘zg‘atuvchilar 
nafas yo‘llari sekreti bilan burun yoki so‘lak parchalari orqali ajraladi. Infeksiya, 
havo-tomchi yoki havo-chang yo‘li bilan o‘tadi. Gripp, qizamiq, difteriya, 
skaralatina, chin chechak va boshqalar shu guruhga mansub kasalliklardir. 
III. Qon infeksiyalari yoki transmissiv infeksiyalar. Kasallik 
qo‘zg‘atuvchilar qon so‘ruvchi hasharotlar: chivin, kana, bit, burga, va boshqalar 

---

97 
chaqishi orqali, bezgak, tulyaremiya va boshqalar kiradi. 
IV. Tashqi qoplam infeksiyalari. Bu kasalliklarda zararlangan kiyim-bosh, 
ko‘rpa-to‘shak, idish-tovoq va boshqalar mikrobni yuqtiruvchi omillar hisoblanadi. 
Traxoma, qo‘tir, qoqshol, quturish va boshqalar shu kasalliklar jumlasidandir. 
ICHAK INFEKSIYALARI
Tif-paratif kasalliklari. Qorin tif (ich terlama), A va V paratiflar ingichka 
ichak limfatik apparatining jarohatlanishi, bakteriemiya (mikroblarning qonga 
tushishi), organizmning umumiy intoksikatsiyasi va terida pushti rang mayda 
toshma (rozeola)lar paydo bo‘lishi bilan o‘tadigan yuqumli kasalliklardir. Bu uch 
xil kasallikni kechishi jihatidan bir-biridan farq qilish qiyin bo‘lganligi sababli, 
umumiy qilib tif-paratif kasalliklari deb ataladi. 
Qorin tifi (ich terlama). Kasallik qo‘zg‘atuvchisi qorin tifi bakteriyalaridir. 
Ularning O, H, Vi deb nomlanadigan antingenlari mavjud. Tashqi muhitda bu 
mikroblar ancha turg‘un. Oqar suvda 5-10 kun, ko‘lmak suvda 1 oygacha saqlanib, 
ba’zan epidemiyaga sabab bo‘ladi. Oziq-ovqat mahsulotlari va ro‘zg‘or 
anjomlarida 2 haftadan 3 oygacha saqlanadi. Sutda qorin tifi mikroblari yaxshi 
saqlanibgina qolmasdan, balki ko‘payadi ham.