Dastur kodini umumiy ko`rinishga keltiramiz:
program fiz5;
var
F,m,g,l,h,k:real;
begin
write('m=');read(m);
write('g=');read(g);
write('l=');read(l);
write('h=');read(h);
write('k=');read(k);
F:=(m*g/l)*(h+k*sqrt(l*l-h*h));
write('F=',F);
end.
11-masala. Vodorod atomidagi birinch uchta bor elektron orbitalarining radiuslari (r) va ulardagi elektron tezliklarni (υ) toping.
Masalani ychish uchun dastlab matematik modeli tuzib olinadi. Buning uchun esa albatda fezikaviy jarayonlar hisobga olinadi.
Berilgan:
n1=1,
n2=2,
n3=3
r=?, υ=?
|
Yechish: Ma’lumki, elektron atom yadrosi bilan Kulon ta’sir kuchi (Fk) va markazga intilma kuch (Fmi) bilan o’zaro tasirlashadi, yani
Fk = Fmi (1)
|
Bu erda Fk = ga, а Fmi = ga tengdir (2).
Atom yadrosi va elektron bunday kuchlar bilan o’zaro ta’sirlashganda elektron impl’s momentiga ega bo’ladi, yani
me υe rn = n = n (3).
(1),(2),(3) formulalarga asosan elektron radiusi va tezligi quyidagicha kurinish-
ga ega bo’ladi:
rn = (4), υe = (5).
Bu erda: ε0= 8,85·10-12 f/m ga teng bo’lib, elektr doimiysidir, h = 6,62·10-34 j·s ga teng bo’lib, Plank doimiysi, m = 9,1·10-31 kg ga teng bo’lib, elektron massasi, e = 1,6 ·10-19 Kl ga teng bo’lib, elektron zaryadi hisoblanadi.
Masala shartidagi berilgan qiymatlarni (5) va (6) formulalarga quyib elektronning yadro atrofidagi harakatlanish orbitasing radiusi va elektron tezligini hisoblaymiz:
r1 = ,
υ1 = .
Xuddi shuningdek, n2 = 2, n3 = 3 ga teng bo’lgandagi holni ham (5) va (6) formulalar asosida hisoblanadi.
Ma’lumki, atomni kattaligi 10-10 m, yadroning kattaligi 10-14 - 10-15 m tartibidadir. berilgan masala shartiga e’tibor bersak, fizik kattaliklarning miqdori 10-12 ÷ 10-34 tartibida o’zgarayabdi. Bunday masalalar matematik model bilan ychilsa talabalar vaqtdan yutqazishadi. Ammo umumiy fizika kursining “Atom fizika ” bo’limida yuqorida keltirilgan masalaga o’xshash masalalar juda ko’p uchraydi. Shu sababli bunday fizik masalalarni ychishda kom’pyuter texnologiyalar asosida dasturlar tuzub ychilsa, talabalarga vaqtdan unumli foydalanishga imkoniyat yaratiladi,
Endi bu masalalrning Paskal tilidagi dasturini tuzishga harakat qilamiz
Program N;
Var
r, υ, h, ε0, n, pi, m, e: real;
begin
Write(‘n=’); Read (n);
e:=1.6;
pi:=3.14;
eps0=8.85;
m:=9.1;
h:=6.62;
υ:=e·e/2·eps0·h·n;
r:=eps0·n·n·h·h/pi·m·e·e;
Write ( `υ =`, υ, `r=`, r );
End.
Demak, komp’yuter texnologiyasidan foydalanib fizik masalalarni dasturlab ychish vaqtdan unumli foydalanishga keng imkoniyatlar beradi.
Do'stlaringiz bilan baham: |