O’zbеkistоn rеspublikаsi хаlq tа’limi vаzirligi

Фарғона вилояти жами ер фонди ва ундан фойдаланишнинг туманлар бўйича тузилиш

													2.3.2.-жадвал
													гектар
№	Туман ва шаҳар номи	Умумий ер майдони		Экин ерлар		Кўп йиллик дарахтзорлар		Бўз ерлар	Пичанзорлар ва яйловлар	Томорқа ерлар ва боғдорчилик сабзавот уюшма ерлари		Мелиоратив қурилиш ҳолатидаги ерлар		Ўрмон зор	Бошқа ерлар
		жами	суғориладиган	жами	суғориладиган	жами	суғориладиган	жами	жами	жами	суғориладиган	жами		жами
1	Бешариқ	78533	30851	20901	20901	3997	3997		3024	5024	3542	385		2375	42827
2	Боғдод	42095	24998	17480	17480	3171	3171		2102	5078	3934			351	13913
3	Бувайда	32562	20683	15971	15971	955	955		1229	4593	3465			292	9522
4	Данғара	45802	24009	18303	18303	965	965		1710	3760	2799	421		4429	16214
5	Язъёвон	35937	21151	16858	16858	811	811		88	3267	2508			2429	12484
6	Қува	43678	25312	16473	16473	4345	4345		210	5211	4086	100		198	17141
7	Олтиариқ	40090	23627	17382	17382	1622	1622		263	4734	3828	70		532	15487
8	Охунбобоев	39947	26889	21029	21029	1219	1219		202	4747	3633	75		942	11733
9	Риштон	42179	24465	17303	17303	2939	2939		3063	4312	3336			314	14248
10	Сўғ	22073	4515	1786	1786	1363	1363		1490	1382	1198			168	15884
11	Тошлоқ	28040	18466	13029	13029	1383	1383		206	4578	3666	163		182	8499
12	Ўзбекистон	77011	26169	14155	14155	6233	6233		6237	5029	3847	115		726	44516
13	Учкўпирик	37226	21237	15377	15377	1685	1685		1943	4994	3971			207	13020
14	Фарғона	61544	30109	19179	19179	6129	6129		389	5494	4269	107		143	30103
15	Фурқат	30433	17699	14900	14900	274	274		1331	2982	2027	35		1005	9906
16	Марғилон ш.	3888	1108							1498	1073			35	2355
17	Қўқон ш.	3710	281	15	15	1	1			1327	259			14	2353
18	Қувасой ш.	25467	14186	7098	7098	5260	5260		30	2154	1721	65		77	10783
19	Фарғона ш.	10246	3631	1829	1829	514				1826	1115	15		173	5889
	Жами	700461	359386	249068	249068	42866	42352	0	23517	71990	54277	1551		14592	296877

Манба: Ўзбекистон Республикаси ер ресурслари ҳолати тўғрисида миллий ҳисобот маълумотлари.
Фарғона вилояти умумий ер майдони 700461 гектар бўлиб, минтақа умумий ер майдонининг 37.8 фоизини, республика умумий ер майдонининг 1.5 фоизини ташкил этади. Шундан суғориладиган ерлар майдони 359386 гектар бўлиб, минтақа суғориладиган ер майдонининг 32.9 фоизини, вилоят умумий ер майдонининг 51.3 фоизини ташкил этади.Фарғона вилоятида кўп йиллик дарахтзорларва томорқа ерлар ва боғдорчилик уюшма ерлар майдони кўп. Бу ерда кўпчилик аҳоли боғдорчилик билан шуғулланади. Вилоятда кўп йиллик дарахтзорлар майдони 42866 гектар бўлиб, минтақа кўп йиллик дарахтзорлари майдонининг 39.9 фоизини, республика шундай ерларнинг ҳам бу ерда боғдорчиликни йўлга қўйишга сабаб бўлади. Томорқа ерлар ва боғдорчилик сабзавот уюшма ерлар майдони 71990 гектар бўлиб, иқтисослиги бўйича минтақанининг 41.8 фоизини, республиканинг 10.3 фоизини ташкил қилади.
Фарғона вилояти Бешариқ тумани вилоятда умумий ер майдони бўйича энг юқори ҳисобланади. Унинг умумий ер майдони 78533 гектар бўлиб, вилоят умумий ер майдонининг 11.2 фоизини, минтақа умумий ер майдонининг 4.2 фоизини ташкил қилади. Шундан суғориладиган ерлар майдони 30851 гектарни ташкил қилиб, вилоят суғориладиган ер майдонининг 8.5 фоизини, туман умумий ер майдонининг 39.2 фоизини ташкил қилади. Туманда бошқа ерлар майдони 42827 гектар бўлиб, вилоят бошқа ерлар майдонининг 14.4 фоизини, туман умумий ер майдонининг 54.5 фоизини ташкил қилади.
Жадвал маълумотларидан кўриниб турибдики вилоятда умумий ер майдон кўрсаткичлари энг паст туман СЎХ тумани бўлиб, у 22073 гектар нрга эга. Шундан суғориладиган ерлар майдони 4515 гектарни ташкил этади. Туманда бўз ерлар ҳамда мелиоратив қурилиш ҳолатидаги ерлар йўқ. Ва аксинча, туманда бошқа хил ерлар 15884 гектар ер майдонини эгалламоқда.

2. 
   Зарафшон минтақаси
   

Зарафшон минтақаси таркибига Бухоро, Навоий ва Самарқанд вилоятлари киради. Районнинг умумий майдони 168,1 минг км² бўлиб, у мамлакат ҳудудининг 37,4% ни ташкил қилади. Район шимолда ва шимоли – шарқда қисқа масофада Хоразм вилояти, Қорақалпоғистон Республикаси, Қозоғистон Республикалари билан ғарбда Туркманистон, жанубда Қашқадарё вилояти ҳамда Тожикистон Республикаси билан чегарадош.
Ер юзаси тузилишига кўра, уч қисмга – Зарафшон водийсига, Туркистон – Нурота, Оқтош ва Зирабулоқ – Зиёвуддин тоғларига бўлинади. Ўзбекистон ҳудудида Зарафшон райони гоҳ кенгаяди, гоҳ тораяди. Кенгайган қисмида Самарқанд, Бухоро, Қоракўл воҳалари, торайган қисмида Хазар ва Қоракўл йўлаги жойлашган. Самарқанд воҳаси шу ном билан аталувчи ботиқда жойлашган. Самарқанд ботиғининг энг кенг ери 70 – 80 км, узунлиги 220 км. бўлиб, океан сатҳидан баландлиги 350 – 905 м га тенг. Зарафшон водийси ғарбга кенгайиб, Бухоро воҳасини ҳосил қилади. Воҳанинг шимолини Қизилқум ўраб олган. Бухоро воҳасининг узунлиги 102км га кенлиги 50 – 70 км га тенг. Водий Қоракўл йўлагидан жануби – шарққа томон кенгайиб Қоракўл воҳасини ҳосил қилади. Воҳани жануб ва ғарбдан Сандиқли ўраб олган. Зарафшоннинг шимолидаги тоғлар ичида энг баланди Оқтоғ бўлиб, баландлиги 2005 м га етади. Бу тоғнинг шимолида Нурота – Қўйтош ботиғи жойлашган. Ботиқнинг ўртача баландлиги 500-560 м бўлиб, унинг шимолида Нурота тизмаси жойлашган. Нурота тизмасининг ўртача баландлиги 1500 м.
Минтақада табиий бойликлар кўп. Хусусан, Нурота тизмасида метал, вольфрам конлари, Маржонбулоқ олтин кони, Оқтоғ ва Омонқўтондаги мармар конлари, бинокорлик материаллари конлари бор. Ҳозирда Ғозғондаги мармар кони нафақат Ўзбекистонда балки дунё бозорида ҳам ўзининг харидорига эга.
Иқлими ўзига ҳос, ёзи жазирама иссиқ ва қуруқ, қиши – совуқ, ёғин кам кузатилади. Зарафшон минтақаси шимол, шимоли – шарқ ва шарқ томондан тоғлар билан ўралганлиги туфайли қишда ҳаво совиб кетмайди. Январнинг ўртача ҳарорати – 0⁰ – 13⁰ С бўлади. Ёзда ҳаво очиқ бўлиб, жуда исиб кетади. Июлъ ойининг ўртача ҳарорати 26⁰ – 28⁰ С га тенг бўлади. Зарафшонда бир йилда 213 – 215 кун совуқ бўлмайди. Ҳарорат +10⁰С дан юқори кунлар сони 212 – 215 га тенг. Минтақада ёғин кам. Навоийда йиллик ёғин миқдори 177 мм, Каттақўрғонда 282 мм, Самарқандда 328 мм, Бухорода 150 мм га тенг.

Зарафшон минтақаси жами қишлоқ хўжалиги ер майдони ва ундан фойдаланишнинг вилоятлар бўйича тақсимланиши
													2.4.1.-жадвал
													гектар
№	Республика вилоятларнинг номи	Умумий ер майдони		Экин ерлар		Кўп йиллик дарахтзорлар		Бўз ерлар	Пичанзорлар ва яйловлар	Томорқа ерлар ва боғдорчилик сабзавот уюшма ерлари		Мелиоратив қурилиш ҳолатидаги ерлар	Ўрмонзорлар	Бутазор лар	Бошқа ерлар
		жами	суғориладиган	жами	суғориладиган	жами	суғориладиган	жами	жами	жами	суғориладиган	жами	жами	жами	жами
1	Бухоро	4193705	274907	200211	200211	20499	20499	6879	2673782	58578	45470	3974	205585	45388	977728
2	Навоий	10937435	123796	109689	89558	10370	10329	6903	8780289	21795	15438	2785	1230384		776145
3	Самарқанд	1677302	379048	437014	254561	59224	55627	5443	793950	86808	62858	4008	13080	27	277747
	Жами	16808442	777751	746914	544330	90093	86455	19225	12248021	167181	123766	10767	1449049	45415	2031620

Манба: Ўзбекистон Республикаси ер ресурслари ҳолати тўғрисида миллий ҳисобот маълумотлари.
Зарафшон минтақаси Республикамиз умумий ер майдонининг анчагина қисмини эгаллайди. Минтақа умумий ер майдони 16808442 гектар шундан суғориладиган ер майдони 777753 гектарни ташкил қилиб, республика суғориладиган ер майдонининг 18 фоизини ташкил қилди, умумий ер майдони эса 37.8 фоизини ташкил қилади.(2.4.1-жадвал)
Умумий экин ерлари 746914 гектар бўлиб, республика экин ерларининг 18.4 фоизини ташкил қилади. Шундан суғориладиган ер майдони 544330 гектар бўлиб, республика суғориладиган ер майдонининг 16.4 фоизини ташкил қилади. Зарафшон минтақасида пичанзорлар ва яйловлар, ўрмонзорлар ва бошқа ерлар минтақа ер майдонининг каттагина улушини ташкил қилади. Пичанзорлар ва яйловлар 12448021 гектар бўлиб, республика пичанзор ва яйловлар умумий ер майдонинг 58.6 фоизини, минтақа умумий ер майдонининг 72.8 фоизини ташкил қилади.
Зарафшон минтақасида Бухоро вилоятининг умумий ер майдони салмоғи 4193705 гектарга тенг бўлиб, республика ер майдонининг 9.4 фоизини, минтақа умумий ер майдонининг 24.9 фоизини ташкил қилади. Бухоро вилоятида бутазорлар 45388 гектар бўлиб, республика бутазор ер майдонининг 39.4 фоизни, минтақа бутазор майдонинг 99.9 фоизини ташкил қилади. Илова 6-жадвал малумотларидан куриш мумкинки, Пешку тумани умумий ер майдони 1033612 гектар бўлиб, вилоят умумий ер майдонининг 24.6 фоизини ташкил қилди, суғориладиган ер майдони эса 22665 гектарни ташкил қилади. Пешку тумани умумий ер майдонининг асосий қисми пичанзор ва яйловлардан иборат бўлиб, майдони 818640 гектарга тенг. Бу вилоят пичанзор ва яйловлари майдонининг 30.6 фоизини, туман умумий ер майдонининг эса 79.2 фоизини ташкил қилади.
Навоий вилояти умумий ер майдонининг салмоғига кўра республикада иккинчи ўринда туради. Умумий ер майдони 10937435 гектар бўлиб, республика умумий ер майдонининг 24.6 фоизини, минтақа умумий ер майдонининг 65 фоизини ташкил қилади. Экин ерлар 109689 гектар бўлиб, республика экин ерларининг атига 6.9 фоизини, минтақа экин майдонининг 14.6 фоизини ташкил қилади. Экин ерларнинг кам бўлишига асосий сабаб вилоятда пичанзор ва яйловлар ерларининг улуши юқорилигидир. Пичанзор ва яйловлар майдони 8780289 гектарни ташкил қилиб, республика пичанзор ва яйловлар майдонининг 42 фоизини, умумий ер майдонининг 20 фоизини, минтақа пичанзор ва яйловлари майдонининг 71.6 фоизини, умумий ер майдонининг 52.2 фоизини ва вилоят умумий ер майдонининг 80 фоизини ташкил қилади. Бутазорлар Навоий вилоятида учрамайди. Учқудуқ тумани вилоятда умумий ер майдони жиҳатидан энг юқори кўрсаткичга яъни 4501225 гектарга тенг бу вилоят умумий ер майдонининг 41.1 фоизига тенг. Аммо туманда суғориладиган ер майдони анча кам 120 гектарни ташкил қилади. Учқудуқ тумани ер майдонининг асосий қисми пичанзор ва яйловлардан иборат бўлиб, 3703748 гектарни ташкил қилади. Вилоят пичанзор ва яйловлари майдонининг 42.1 фоизини, туман умумий ер майдонининг эса 82.2 фоизини ташкил қилади. Шунга мос равишда энг кам умумий ер майдони Кармана тумани 95254 гектар бўлиб, вилоят умумий ер майдонининг атига 0.8 фоизини ташкил қилади. Кармана тумани экин ерлари майдони эса 16220 гектарга тенг бўлиб, вилоят экин майдонининг 14.7 фоизини беради. (илова 7-жадвал)