O‘zbekiston Respublikasi Хalq ta’limi vazirligi tasdiqlagan тoshkenт 2005

61-DARS. Davriy qonun va elementlar davriy jadvalining ahamiyati.
Darsning maqsadi: O‘quvchilarga davriy qonun va kimyoviy elementlar davriy jadvali elementlar va ularni birikmalarining xossalari haqidagi bilimlarni izohlab beruvchi ilmiy asos ekanligini tushuntirib berish.
Darsning rejasi:

1. 
   Davriy qonunning D.I.Mendeleyev bergan va hozirgi zamon ta’rifi.
   
2. 
   Elementlar Davriy sistemasining hozirgi ko‘rinishi.
   
3. 
   Elementlarning atom tuzilishi.
   
4. 
   Elementlar va ularning birikmalarining xossalarini o‘rganishda Davriy qonun va davriy sistemaning imkoniyatlari.
   
5. 
   Kimyo va boshqa tabiiy fanlarning rivojlanishida Davriy qonunning ahamiyati.
   

Даврий қонун кашф қилингунга қадар моддалар ва улар орасидаги ўзаро табиий боғлиқлик Ал Фарғоний, Абу Райхон Беруний, М.В.Ломоносов, И.Деберейнер, Л.Мейер, У.Одлинг, Ж.Нюлендс, Ж.Дюма, А.Шанкуртуа каби энциклопедист олимлар томонидан турли усуллар билан изохлашга харакат қилинганлиги тарихий манбаларда қайд этилган.

Даврий қонун табиатда мавжуд бўлган кимёвий элементлар орасида ўзаро табиий боғланиш мавжудлигини илмий жихатдан асослаб берувчи умумий қонун эканлиги билан мухим назарий ва амалий аҳамиятга эгадир.

1869 йилда Д.И.Менделеев томонидан даврий қонун таърифланган вақтда 63 та кимёвий элемент мавжуд эди.

Хозирги кунда маълум бўлган 109 та кимёвий элементнинг 46 таси Даврий жадвал қонуниятлари асосида кашф қилинган.

Кимёвий боғланишлар, валентлик, электроманфийлик, оксидланиш даражалари каби фундаментал тушунчаларни таърифлаш ва асослаб бериш учун хам Даврий қонуннинг аҳамияти бенихоятдир.

Даврий қонундан келиб чиқадиган бир қатор тушунчалар моддаларнинг тузилиши хақидаги тасаввурларимизни нихоятда кенгайтирди, физика, физиккимё, геокимё, геология, минералогия, космокимё, ядро физикаси каби фанларнинг ривожланишига асос бўлди.

Даврий қонун ва кимёвий элементлар даврий жадвалини аҳамиятини атрофлича тушуниб етиш учун атом тузилишини замонавий билимларга таянган холда мустақил масала ва машқлар ечиш талаб этилади.

Uyga vazifa:

Darslikdagi …§ ni o‘qish va savol va mashqlarni bajarish.