O’zbekisтon respublikasi хalq тa’limi vazirligi navoiy davlaт pedagogika insтiтuтi

Shakardin igidtim,yilanqa berur.

Esizim tiriglik, esizim tiriglik, O’kunchun sig’it birla go’rka kirar

***

Qorindan chiqarur, yana kirguzur,

Shirin parvarishlabilonga berur,
Esiz bu tiriklik, esiz bu hayot,
O’kinch-nola birla u go’rga kirur. (www.ziyouz.com kutubxonasi )
Dag’alga muloyim, achchiq so’zga shirin javob bera olish ham mardlik.

(Qutadg’u bilig 94-bet)

Shakardin igidtim (shirin parvarishlab), shirin javob-birikmalarida shirin so’zi o’z ma’nosida “ shirasi o’rkir, shirali, ta’mi yoqimli, lazzatli”(O’TIL IV 579- bet)ma’nosiga ega. Ushbu(shakardin igidtimshirin javob)birikuvlarda “shakardin,shirin” so’zi tarkibidagi “tam”semasi chekinib, “kishi huzur qiladigan, xush yoqadigan, yoqimli” semasi kuchaygan.
Achchiq so’zleksemalarida ham shunday holat yuzaga kelgan. Boisi “Achchiq” so’zi asli “ta’mi og’izni, tilni achitadigan, nordon, jonni achituvchi” ( O’.T.I.L. I tom.65-bet) ma’nosini anglatadi. Ana shu bosh ma’nodan esa “kishiga qattiq tegadigan, ko’ngilga ozor beradigan, qattiq, noxush” ko’chma ma’nosi o’sib chiqqan.
Bu misollarda ikkita belgi xususiyatning nisbiy o’xshashligiga asoslanilgan.

Kezigcha kelir bu o’lumning qo’ri, O’lumka o’zung chin anuqlan, yuri. Qur altun bag’uchi munu man teyu, O’lum tutti ersa uzuldi quri.

***
Mahalsiz uradi o’lim panjasi, O’limga hozir tur, ko’rib chorasin. Mana man, deb oltin kamar bog’lagan, O’lim qarshi kelsa, yechar belbog’in.
(www.ziyouz.com kutubxonasi )