O’zbеkistоn rеspublikasi хalq ta’limi vazirligi jizzaх davlat pеdagоgika instituti

M.X.Xayrullaev(1931-2004) akademik, falsafa fanlari doktori, professor. XX asrning ikkinchi yarmida o‘zbek falsafasi rivojiga salmoqli hissa qo‘shgan etuk olim, jamoat arbobi. Asosiy faoliyati Abu Nasr al Forobiyning ilmiy ijodini o‘rganish va sharhlashga bag‘ishlangan. U “Buyuk siymolar”(1996 2 jild) va “Ma’naviyat yulduzlari” (1999) asarlarining mas’ul muharriri. M.Xayrullaev Forobiy ijodini qayta kashf etgan olim. U Forobiy ijodidagi materializm va idealizmni bir-biri bilan aralashtimaslik kerak deb hisoblaydi. Uning fikricha, Forobiy tomonidan Xudoning tan olinishi idealizm bo‘lsa, astronomiya, matematika, mantiq sohasidagi kashfiyotlari materializmdir. CHunki bu sohalarda narsalar yo‘qdan bor bo‘lmaydi, bordan yo‘q bo‘lmaydi. Masalan, Er, Quyosh, Oy, sayyoralar harakatlari orasidagi munosabatlarning ob’ektivligi doimo bir xildadir⁵⁷. M.Xayrullaev kommunistik mafkura hukmron bo‘lgan davrda, Forobiy idealizmini tan ola oldi va uning ijodidagi idealistik va materialistik g‘oyalarni sharhladi. M. Xayrullaev etuk olim bo‘lish bilan bir qatorda jamoatchi ham edi. U uzoq yillar davomida O‘zFA “SHarqshunoslik” institutida direktr lavozimida va “O‘zbekistonda ijtimoiy fanlar” jurnalining mas’ul muharri lavozimida ishlagan.