O’zbеkistоn rеspublikasi хalq ta’limi vazirligi jizzaх davlat pеdagоgika instituti

Yangi davr

G‘arbiy Yevropa mamlakatlarida liberalistik harakat vakillarining burjua tartibotlarini (xususiy mulkchilikni, ishbilarmonlik va konkurensiya erkinligini va shu kabilarni) mustahkamlashga intilishlari bilan bir qatorda ana shu jamiyatni tanqid ostiga olgan faylasuflarning qarashlari ham rivojlandi.

Yangi davr Angliya falsafasining asoschisi F.Bekon (1561-1626) o‘zining ijtimoiy-falsafiy qarashlari bo‘yicha kapitalistik rivojlanish manfaatlarini himoya kiluvchi shaxs edi. Jamiyat hayotidagi asosiy omilni Bekon fikricha, sanoat va savdo-sotiqning rivojlanishi o‘ynaydi. U dvoryanlarni faoliyatsiz va layokatsiz deb, ularga berilgan hukuk va imtiyozlarga karshi chiqadi. U “Savdorgarlar siyosiy tananing asosiy arteriyasini tashkil qiladi”, — deb yozgan edi. Bekon xalkni tartibsizlikning manbai deb hisoblaydi. Bekonning kog‘ozlari ichidan “Utopiya”sining tugallanmagan qo‘lyozmasi topildi. Uning nomi “Yangi Atlantida” (1604), deb atalgan. Undan ma’lum bo‘ladiki, Bekon “oltin asr” xaqdda orzu qilgan. Uning fikricha, ma’rifat va turli texnikaviy kashfiyotlar yordamida, jumladan, uchuvchi mashinalar, suv osti kemalari kashf qilinishi jamiyat farovonligiga olib kelishi mumkin ekanligi ta’kidlanadi. Lekin Bekonning bu ig‘gor qarashlari uning Buyuk Britaniyaning umumjahon hukmronligi to‘g‘risidagi reaksion qarashlari bilan qorishib ketgan edi. U Angliya burjuaziyasining kolonial sieyoati va buyuk davlatchilik inti-lishlarini nazariy asoslashga intilgan. Masalan, “Bir xalq o‘z boyligini faqat boshqa xalk hisobiga rivojlantirishi mum­kin”, deb yo’zgan edi. Urushlar siyosiy tananing zaruriy mashqidir. Tinchlik davri mardlikning yo‘qolishiga olib keladi.