O’zbеkistоn rеspublikasi хalq ta’limi vazirligi jizzaх davlat pеdagоgika instituti



Download 4,4 Mb.
bet189/418
Sana21.07.2021
Hajmi4,4 Mb.
#125570
1   ...   185   186   187   188   189   190   191   192   ...   418
Bog'liq
IJTIMOIY-FALSAFA

Insoniyat jamiyatining shakllari

Asosiy belgilari

Mavjudlik davri

Ovchilik va termachilik jamiyatlari

O‘z turmushini ovchilik, baliq ovlash va sabzovot, meva va o‘simliklarni terish hisobiga ta’minlaydigan kishilarning uncha ko‘p bo‘lmagan guruhlaridan iborat. Bu jamiyatlardagi tengsizlik uncha aniq ifodalanmagan; ijtimoiy mavqedagi tafovutlar yosh va jinsga qarab belgilangan.

Mil. avv. 5000 yildan hozirgi kungacha. Hozir ular to‘la yo‘q bo‘lib ketish arafasida.

Dehqonchilik jamiyatlari

Bunday jamiyatlarning negizini mayda qishloq jamoalari tashkil qiladi. Hali shaxarlar yo‘q. Turmush kechirishning asosiy manbai – dehqonchilik, ba’zan ovchilik va termachilik ham qo‘shimcha manba sifatida foydalaniladi. Bu jamiyatlar ovchilar va termachilar hamjamiyatlaridagiga qaraganda kuchliroq tengsizlik bilan farqlanadi; ularga dohiylar rahbarlik qiladi.


Mil. avv. 12000 yildan hozirgi kungacha. Hozir ularning ko‘pchiligi yirikroq siyosiy tuzilmalar tarkibigi kiradi va o‘ziga hos xususiyatini asta-sekinlik bilan yo‘qotib bormoqda.

CHorvadorlar jamiyatlari

Bunday jamiyatlar moddiy ehtiyojlarni qondirish uchun uy hayvonlarini boqish va ko‘paytirishga asoslanadi. Bunday jamiyatlarning hajmi bir necha 100 kishidan bir necha 1000 kishigacha bo‘lishi mumkin. Bunday jamiyatlar uchun aniq ko‘zga tashlanadigan tengsizlik xos. Ularni dohiylar yoki sarkardalar boshqaradi.

Mil. avv. 6000 yildan XIX asrgacha. Hozir er yuzida an’anaviy davlatlar qolmagan.

An’anaviy davlatlar yoki Sivilizatsiyalar

Bunday jamiyatlarda iqtisodiy tizimning asosi avvalgiday dehqonchilik bo‘lib qoladi, biroq savdo va ishlab chiqarishni o‘zida jamlagan shaharlar ham mavjud. An’anaviy davlatlar orasida aholisi ko‘p million kishini tashkil qiladigan katta davlatlar ham uchraydi, biroq ularning hajmi yirik industrial mamlakatlarga qaraganda baribir kichik. An’anaviy davlatlar maxsus hukumat apparatiga ega bo‘lib, ularning boshida podsho yoki imperator turadi. Turli sinflar o‘rtasida katta tengsizlik mavjud.

Mil. avv. 6000 yildan XIX asrgacha. Hozir er yuzida an’anaviy davlatlar qolmagan.

Birinchi dunyo jamiyatlari

Bu jamiyatlar sanoat ishlab chiqarishga asoslanadi, ularda erkin tadbirkorlikka katta o‘rin ajratiladi. Aholining juda oz qismi qo‘shimcha xo‘jalik ishlari bilan band. Asosiy ko‘pchiligi esa shaharlarda yashaydi. Ancha sinfiy tengsizlik mavjud, biroq u an’anaviy davlatdagichalik yaqqol ifodalanmagan. Bu jamiyatlar alohida siyosiy tuzilma yoki milliy davlatlarni tashkil qiladi.

XVIII asrdan hozirgi kungacha

Ikkinchi dunyo jamiyatlari

Bular sanoat bazasiga ega, biroq ularning iqtisodiy tizimida markaziy rejalashtirish siyosati hukmron. Aholining uncha ko‘p bo‘lmagan qismi qishloq xo‘jaligi bilan band, ko‘pchilik shaxarlarda yashaydi. Bu mamlakatlarning hukumatlari o‘z oldiga sinfsiz tizim qurishni maqsad qilib qo‘ygan bo‘lsa ham, sezilarli darajada sinfiy tengsizlik mavjud. Birinchi dunyo mamlakatlariga o‘xshab alohida siyosiy birlik yoki milliy davlatlarni tashkil qiladi

XX asr boshlaridan hozirgi kungacha

Uchinchi dunyo mamlakatlari

Bu jamiyatlarda aholining ko‘pchilik qismi qishloq xo‘jaligida band bo‘lib, qishloq joylarida yashaydi va asosan ishlab chiqarishning an’anaviy usullaridan foydalanadi. Biroq qishloq xo‘jalik maxsulotining bir qismi jahon bozorida sotiladi. Uchinchi dunyo mamlakatlarining ba’zilarida erkin tadbirkorlik mavjud bo‘lsa, boshqalarida markaziy rejalashtirish siyosati hukmronlik qiladi. Uchinchi dunyo jamiyatlari ham milliy davlatlar hisoblanadi.

VIII asrdan (mustamlaka mamlakatlari sifatida) hozirgi kungacha.67






E.Giddensning jamiyatning bunday tipologiyasi iqtisodiy, tarixiy-madaniy va siyosiy asoslar harakterini mezon qilib olgan edi.

Daniel Bell va Olvin Tofflerlar postindustrial jamiyat yoki axborot jamiyati konsepsiyasida jamiyatni tipologiyalashtirishda texnologik va informatsion mezonga asoslanadilar. Bunga ko‘ra jamiyat an’anaviy, industrial va postindustrial (axborot) kabi tarixiy tiplarga ajraladi.

Hozirda ko‘plab olimlar industrial va postindustrial jamiyat shakllariga a’sosiy e’tibor qaratmoqdalar. Quyida biz jamiyatning mazkur tiplari haqida to‘xtalamiz.




Download 4,4 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   185   186   187   188   189   190   191   192   ...   418




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish