O’zbekiston Respublikasi Halq ta’lim vazirligi «Jismoniy madaniyat nazariyasi va sport turlari» kafedrasi

Moslashish bosqichlari.

Tezlik bilan ro’y beradigan moslashish reaksiyasida quyidagi uch bosqich kuzatiladi:

1-bosqich berilgan ishni bajarilishini ta’minlovchi funksional tizimlar faoliyatini jadallashtirish bilan bog’liq yurak urishi, nafas olish, kislorod yutish, laktat to’planish va x.k. kuchayishi.

2-bosqich qordagi funksional tizimlarning faoliyatini mo’’tadillashuvini ifodalaydi. Tananing nisbatan muqobil holatini ko’rsatadi.

3-bosqich tana faoliyatiga (javobiga) ehtiyoj va uni ta’minlash orasidagi muvofiqlikni buzilishi bilan bog’liq. Bu ishchi tizimlar va a’zolarning harakati hamda faoliyatlarning asabiy boshqarish mexanizmlarini charchashi, shuningdek kuch zahiralarini nihoyalanishini ifodalaydi.

Tez moslashishning uchinchi bosqichiga ish bilan bog’liq talablarni tanaga qayta-qayta yuklanaverishi uzoq muddatli moslashuvning shakllanishiga, shuningdek sport faoliyatini ta’minlovchi tana a’zolari tizimi va faoliyatini munosiblikdan chetlashuviga olib keladi.

Uzoq muddatli moslashishning shakllanishi tez moslashish kabi uch bosqichda kechadi. Mashq paytida ortiqcha zo’riqish oqibatida mashq jarayonining tuzilishi tizimiga putur yetgan bo’lsa to’rtinchi bosqich vujudga kelishi mumkin.

1-bosqich tez moslashishni ko’p marta qaytariladigan samaralarini umumlashtirish asosida uzoq muddatli moslashishi mexanizmlari kuchaytiriladi;

2-bosqich reja asosida takrorlanadigan doimiy o’sib boruvchi (ma’lum doirada) yuk asnosida harakatdagi a’zolar va to’qimalarda tarkibiy hamda vazifaviy o’zgarishlar jadal kechadi;

3-bosqich a’zolar faoliyatining yangi darajasini ta’minlash uchun zarur bo’lgan zaxira mavjudligida ifodalangan uzoq muddatli moslashishning muhim bosqichidir;

Maqsadga yo’naltirilgan mashq boshida moslashish jarayoni tez kechadi. Keyinchalik turli a’zolar va qismlarning rivojlanish darajasini ortib borishi asosida uzoq muddatli moslashishning shakllanish tezligi susayadi.