O’zbekiston respublikasi davlat statistika qo’mitasi kadrlar malakasini oshirish va statistik tadqiqotlar instituti



Download 6,02 Mb.
Pdf ko'rish
bet283/740
Sana27.01.2022
Hajmi6,02 Mb.
#414023
1   ...   279   280   281   282   283   284   285   286   ...   740
Bog'liq
Raqamli iqt asoslari-Maruza Matn-05.03.2020

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 


268 
 
7-BOB. KRIPTOVALYUTALAR BOZORINING ASOSIY 
HUSUSIYATLARI 
7.1.Kriptovalyutalar elektron tijoratining rivojlanishi 
Elektron tijorat rivojlangan sayin insonlarning “
uzoqlardan-masofadan 
turib
” elektron pullar to’lashlariga to’g’ri kela boshladi. Bunda pulni 
masofadan turib qo’ldan qo’lga berishning esa umuman iloji yo’q. Shuning 
uchun ham pullarni bir insondan ikkinchisiga masofadan turib o’tkazish 
jarayonida o’ziga hos vositachilarga, ya’ni, elektron to’lov tizimlari, bank 
yoki kur’yerlarga murojaat etish kerak bo’ladi. Har qanday vositachi esa 
bajarayotgan pul o’tkazmalariga bog’liq bo’lgan operatsiyasi uchun 
qandaydir to’lov olib qoladi, chunki hech kim tekinga ishlashni istamaydi. 
O’tkazilayotgan pul miqdori qancha ko’p bo’lsa, vositachiga bo’lgan 
to’lovlar tufayli pulni yo’qotish ham shunchalik ko’p bo’ladi, albatta. 
Axborot texnologiyalari va elektron savdo rivojlangani sari ko’pchilik 
odamlar pul o’tkazmalari bilan bog’liq harajatlarni kamaytirish borasida 
o’ylanib qolishdi, ya’ni, qanday qilib ushbu harajatlarni kamaytirish va pul 
o’tkazmalarining foydali ish koeffitsientini iloji boricha yuz foizga oshirgan 
xolda elektron biznesni yuritish mumkin? Bu borada turli xildagi taklif va 
mulohazalar juda ko’p edi, lekin ularning barchasi bir qancha sabablarga 
ko’ra rad etildi.Chunki tovar va hizmatlar oldi-sottilaridagi vositachilarga 
bo’lgan to’lovlarni olib tashlaganda ham, turli-tuman firibgarlardan qanday 
himoyalanish ya’ni, pulni aynan Siz o’tkazganingiz yoki uni olganingizni 
qanday isbotlash mumkin? Bu muammoning yechimi 2009-yillarda Satoshi 
Nikamoto deb nomlangan shaxs yoki shahslar guruhi tomonidan murakkab 
kriptografik matematik hisob-kitoblar natijasida ishlaydiganYangielektron 
to’lov tizimini ommaga taqdim etgandan so’ng topildi. Bunday to’lovlarni 
amalga oshirishda ishlatiladigan pul birligining nomi esa 
bitkoin
deb ataldi. 
Bitkoin kriptografik elektron pul birliklari maxsus elektron hamyonlarda 
saqlanib, bunday hamyonlarga pul tushirish va ularni turli xil maqsadlarda 


269 
ishlatish mumkin. Biror-bir bitcoin-hamyon hisobidan qancha elektron pul 
ketgani yoki unga kelganini aniqlash uchun, mutaxassislar bir hamyondan 
yoki boshqa manzildan ushbu elektron hamyonga qancha bitkoinlar kelganini 
barchaga ochiq xolda ko’rsatishni taklif etdilar. Ya’ni, siz kriptovalyuta 
tarmog’iga ulanganingizda, barcha bitcoinlar oldi-sotdisini aniq va ravshan 
ko’rishingiz va kuzatishingiz mumkin bo’ladi. Shuningdek, barcha bitkoin 
hamyonlar anonimdirlar (
ya’ni, hamyonning egasikim ekanligi aytilmaydi
), 
shuning uchun ham Sizning tanishingiz qaysi hamyon uniki ekanini aytmagan 
bo’lsa, Siz hech qachon bu haqida bila olmaysiz.Tizimdagi hisob-kitoblarni 
muntazam ravishda amalga oshirib borish kerakligi tufayli, bitcoinlarning 
ma’lumotlar bazasi tezkor ishlashi uchun katta quvvatli zamonaviy 
kompyuterlar kerak bo’ladi. Bunday quvvatli komp’yuterga ega bo’lish
uchun minglab kompyuterlarni yagona tarmoqqa ulash talab etiladi. Bu 
kompyuterlar 
foydalanuvchilarning 
komp’yuterlari 
ham 
bo’lishi 
mumkinalbatta. Ulardan biri esa istagingizga ko’ra Sizning komp’yuteringiz 
bo’lishi ham mumkin. Agarda foydalanuvchi, o’z kompyuteri videokartasi 
quvvatini tegishli dasturlardan foydalangan xolda bitcoin tizimini qo’llab-
quvvatlash uchun taqdim etsa, bu yordami uchun unga o’sha bitcoin 
valyutasining o’zida mukofot berishadi. Bunday pul topish usuli esa 

mayning
” deya nom olgan.Quyida zamonaviy kriptovalyutaning afzallik va 
kamchiliklar tomonlarini keltirib,ularga izoh beramiz: 

Chegaralangan
. Kriptovalyuta yaratilgan algoritmga asosan, ja’mi 21 
milliontagacha bitcoin topish mumkin, bundan so’ng esa bitkoin 
yetishtirish to’xtatiladi. Buning oqibatida nima bo’lishini hech kim
bilmaydi, 
agarda 
moliyaviy 
portlash 
bo’lmasa, kriptovalyuta 
muomalada qoladi va vaqti-vaqti bilan o’z kursini o’zgartirib 
turaveradi.

To’liq mahfiylik
. Bitcoin-hamyonning raqamlari orqali uning egasi kim 
ekanligini bilib bo’lmaydi, buning oqibatida esa noqonuniy pul 
aylantirish va firibgarlikka yo’l ochiladi.


270 

Ta’minlanmaganlik
. Kriptovalyuta, real pullarga o’xshab, doimiy 
rezerv bilan ta’minlanmagani va bu bilan bog’liq boshqa sabablarga 
ko’ra, bitcoin kursi kutilmaganda to’liq nolga tushib ketishi ham hech 
gap emas. 

Rasmiy ravishda ishlamaydi
. Bitcoin moliya tizimiga yomon ta’sir 
ko’rsatishi mumkin, shu sababli ko’p davlatlar (
shu jumladan, bizning 
mamlakat ham)
kriptovalyutaga ishonchsizlik bilan qaraydi. Rossiyada 
bitcoin yetishtirish bilan shug’ullanganlarni javobgarlikka tortish 
bo’yicha qonun tayyorlashgan, lekin hozircha bu ish to’liq yo’lga 
qo’yilmagan. Balki bitcoinlar hech qachon rasmiy ishlamasa ham 
kerak, chunki uni qonuniylashtirishsa, bitkoin real valyutaning o’rnini 
egallashi ham mumkin bo’ladi. 

Unchalik mashxur emas
. Hozircha ko’pgina moliyaviy muassasalar, 
Internet-do’konlar va boshqa servislar bitcoinga ishonishmaydi va 
kriptovalyuta 
evaziga 
maxsulot 
sotmaydilar. 
Mashxurlashishi 
chegaralangani boyis bitkoin to’liq ishlatilmayapti. 
Hozirgi davrdagi eng mashhur kriptovalyutalarning emblemalarini 
(
shartli 
belgilari,piktogrammalarini

quyida 
nazardan 
kechirishingiz 
mumkin: 


271 
Kriptovalyutalarni mayining qilish uchun foydalanish mumkin bo’lgan 
eng yaxshi dasturiy ta’minotlarga quyidagilarni kiritishimiz mumkin: 
CGMiner
–Ushbu dastur virtual pullarni topish bo’yicha ishlaydigan 
professionallar uchun mo’ljallangan. Ammo uning to’liq quvvat bilan ishlashi 
uchun faqatgina katta quvvatli komp’yuterlar talab qilinadi. Foydalanuvchiga 
esa MS DOS buyruqlarini yaxshilab o’zlashtirib olish zarur bo’ladi. 
Dasturning ijobiy tomonlariga videokarta ishini tezlashtirish funktsiyasi 
mavjudligi va buning natijasida xeshlashtirish jarayoni tezlashtirilishini 
kiritish mumkin. Bundan tashqari, dasturning optimal ishlash rejimini tanlash 
imkoniyati ham uni boshqa dasturlardan farq qiladi.

Download 6,02 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   279   280   281   282   283   284   285   286   ...   740




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish