|
Mikrosoft
va
Parla
ning mutaxassislari individualizatsiyaga
undov bergan xoldagi sun’iy intellektli raqamli elektron o’qituvchilar yaratish
ustida ishlamoqdalar. Yaqin yillar ichida qanday soha mutaxassislari sun’iy
intellekt bilan birinchi navbatda almashiniladi deb nomlangan va
Bot.Me: A
Revolutionary Partnership PwC
tomonidan tashkil etilgan so’rov natijalariga
ko’ra, texnologik ekspertlar va biznes-menejerlarning 58%i “
o’qituvchi
” deb javob
berishgan. Bu yerda eng kam foiz olganlar – doktorlardir:
198
Shunday qilib, “
Smartfondagi raqamli elektron o’qituvchilar
” paydo bo’lishi
ta’limning eng asosiy muammolarini hal qilib berishi mumkin. Dunyodagi
ma’lumotsiz kishilarning soni 2015 yil boshiga kelib 780 million bo’lganini
hisobga olsak, sun’iy intellekt asosida ta’lim beruvchi raqamli elektron tizimlar
xuddi shu savodsizlar sonini kamaytirish uchun yordam berishi mumkin. Xozircha
esa virtual o’qituvchilar real o’qituvchilarga qo’shimcha tarzda hayotimizga kirib
kelayapti.
Bill Geyts
fondining izlanishlarida keltirilishicha, AQSHdagi 17
maktabning 50% o’quvchisigina ta’lim jarayonida raqamli elektron
yordamchilardan foydalanar ekan (
2017 yilda
). Buning sababi, ko’pchilik insonlar
xozircha ta’lim algoritmlari orqali o’qishga ma’naviy jihatdan tayyor emaslar.
Lekin ta’lim sohasidan asta-sekin insonning siqib chiqarilishi va ularning o’rnini
sun’iy intellekt egallashi ko’z o’ngimizda amalga oshayapti. Yuqoridagilardan
kelib chiqqan holda va bizning fikri-ojizimizcha, mamlakatimizdagi ta’lim
jarayoniga raqamli innovatsion usullarni tezkorlik bilan va keng miqyosda tadbiq
qilishni amalga oshirish uchun zudlik bilan quyidagi chora-tadbirlarni amalga
oshirish lozim:
Turli xil ko’rinishdagi ta’lim turlarining xosil bo’lishi ta’lim vazirliklari
qoshida malakali professor-o’qituvchilarni (
shu jumladan, nafaqaga
199
chiqqanlarni ham
) jalb qilgan holda raqamli interaktiv elektron kitoblar,
elektron o’quv qo’llanmalari va alohida fanlar bo’yicha masofaviy ta’lim
kurslari tayyorlash zaruriyatiga olib keladi (
bu ish hozigiga o’xzhab tekinga
emas, balki professor-o’qituvchilar bilan shartnomalar tuzish asosida
amalga oshiriladi
). Bu esa ushbu ishlarni amalga oshirish bo’yicha
respublika ishchi kengashini (
tashkilotini yoki kompaniyasini
) tashkil qilish
vazifasiga olib keladi. Uning zimmasiga respublika miqyosida zamonaviy
hamda sifatli raqamli interaktiv elektron kitoblar, raqamli elektron o’quv
qo’llanmalari va masofaviy ta’lim kurslari tayyorlash (
yoki ularni chet
tillardan o’zbek tiliga o’girish
) vazifasi yuklanadi;
Bu ishga majburiy tarzda mamlakatda information texnologiyalarning
tadbiqi bilan shug’ullanadigan barcha tashkilotlarni, ta’lim muassasalarini,
kompaniyalarni va yetakchi institut hamda universitetlarni jalb qilish;
Vazirlar mahkamasi va Prezident devoni qoshida eng malakali
mutahassislarni jalb qilgan holda bu ishlarni koordinatsiya qiluvchi ishchi
guruhlar tuzish;
Barcha ta’lim muassasalari uchun raqamli interaktiv elektron kitoblar va
raqamli o’quv qo’llanmalar ishlab chiqish yoki ulardan foydalanish
kerakligini ustuvor vazifa sifatida ko’rsatish hamda bu ishlarni bajarish
bo’yicha reyting ko’rsatgichlarini aniqlash mezonlarini ishlab chiqish;
Chet ellarda ishlab chiqilgan va aprobatsiyadan o’tgan biz uchin muhim
bo’lgan raqamli interaktiv elektron kitoblar, qo’llanmalar, ta’lim sohasiga
oid komp’yuter o’yinlari, intellektual ta’lim platformalari, masofaviy ta’lim
tizimlari, dasturlar va saytlari o’zbek tiliga o’girib, ularni mahsus respublika
fondiga jamlab, internetdagi ta’lim portaliga joylashtirish hamda barcha
ta’lim muassasalariga foydalanish uchun tarqatish;
Har yili eng yaxshi raqamli interaktiv kitoblar, o’quv qo’llanmalar, ishga
tushirilgan masofaviy ta’lim platformalari hamda ta’lim bilan bog’liq
komp’yuter o’yinlari tanlovini o’tkazish va g’oliblarni munosib taqdirlash va
erishilgan natijalarni respublika fondiga jamlab, internetdagi ta’lim portaliga
200
joylashtirish hamda ularni barcha ta’lim muassasalariga foydalanish uchun
tarqatish;
Har yili bir marta respublikada yaratilgan raqamli interaktiv kitoblar, o’quv
qo’llanmalar, masofaviy ta’lim platformalari hamda ta’lim bilan bog’liq
komp’yuter o’yinlari bo’yicha anjuman va seminarlarni respublika va
viloyatlar miqyosida tashkil qilish;
O’zbekistondagi turli sohalarda o’rta va oliy ta’lim olishni istagan
fuqarolarning ishlab chiqarish va boshqa kundalik yumushlardan ajralmagan
holda to’laqonli ta’lim olishiga imkon beradigan masofaviy ta’lim (
distance
education
) tizimini rivojlangan chet ellarning “
distance education – MOOC
– massive open online cources
” platformalari andozalari asosida tashkil
qilish va ularni zudlik bilan ishga tushirish. Bu – birinchidan barcha ta’lim
olishni istovchilar uchun teng imkoniyatlar yaratsa, ikkinchidan, ta’lim
tizimi uchun sarflanayotgan mablag’larni ancha kamaytirishga imkon beradi
va uchinchidan, yosh yigit-qizlar uchun davlat tomonidan sarf-harajat talab
qilmaydigan juda ko’p miqdordagi yangi ish joylarini yaratadi;
Ta’lim
muassasalaridagi
professor-o’qituvchilarning
ish
faoliyati
monitoringi ba baholovida ularning raqamli interaktiv elektron kitoblar,
interaktiv o’quv qo’llanmalar hamda ta’lim bilan bog’liq komp’yuter
o’yinlarini ishlab chiqishlari va ulardan foydalanishlarini ham hisobga olish;
Respublika miqyosida ishlab chiqarilgan (
yoki tarjima qilingan,
moslashtirilgan
)
raqamli
interaktiv
elektron
kitoblar va o’quv
qo’llanmalardan barcha talabalar va o’qituvchilar foydalana olishlari uchun
ularni mahsus ta’lim portaliga (
shu jumladan, vazirliklar va ta’lim
muasasalari saytlariga, kutubxonalarga, resurs markazlariga
) joylashtirish
maqsadga muvofiq bo’lar edi;
Raqamli interaktiv kitoblar, masofaviy ta’lim platformalari va elektron
o’quv qo’llanmalar yaratgan kimsalarni yaxshilab moddiy va ma’naviy
taqdirlash ham ularning soni va sifati oshishiga ijobiy ta’sir qilgan bo’lar
edi.
201
Do'stlaringiz bilan baham: |
