O’zbekiston respublikasi davlat statistika qo’mitasi kadrlar malakasini oshirish va statistik tadqiqotlar instituti

Valyuta almashtirish bilan bog’liq firibgarliklar 
Tarmoqdagi bu faoliyat turi bilan shugullanadigan firibgarlar insonlarni elektron 
valyutalar kursi bizda va chet elda katta farqqa ega ekanligiga ishontirishga 
urinadilar. Ular turli xil hisob-kitoblar orqali laqma fuqarolarni shu tufayli 
millionlar ishlab olish mumkinligiga ishontiradilar. Agar kimdir ularning to’riga 
tushib qolsa, o’z pullaridan ajralishi aniq bo’ladi-qoladi. 
Sport tadbirlariga pul tikish 
Bu usulda bukmeyker kontoralari firibgarlik ob’ekti bo’lib qoladilar.
Bunday soxta korxonalar ko’pincha malakali «
professionallar
» tomonidan 

---

254 
tayyorlangan «
unikal bashoratlar
»ni sotadilar. Ularda barcha o’tkaziladigan 
o’yinlarning aniq bashoratlari bo’ladi. Agar siz kerakli pul to’lasangiz, ushbu 
bashoratlardan foydalanib, kattagina pul ishlab olishingiz mumkinligini 
ta’kidlashadi. 
Quyida tavsiz etiladigan firibgarlik turlari bilan real dunyoda xam, virtual dunyoda 
xam faol shugullanishadi. Bunda biror bir qisqa nomerga SMS yuborish taklif 
qilinadi. Agar ko’rsatilgan nomerga pul yuborilsa, aboentdan kattagina pul miqdori 
shilib olinadi. Bu firibgarlikning bir qancha modifikatsiyalari ham mavjud. 
Ijtimoiy tarmoqlardagi firibgarliklar xam juda keng tarqalgan bulib, bular runetda 
«
Odnoklassnik
» va «
Vkontakte
» larda ko’p uchraydi. 
WebMoney
tizimidan 
foydalanib pul o’girlash usulida esa sizga 
WebMoney
elektron pul o’tkazish 
tizimini buzishga imkon beradigan dasturlarni sotib olish taklif qilinadi. Boshqacha 
bir usulda sizga elektron pochta orqali firibgarlarning «
WebMoney elektron pul 
utkazish tizimiga qandaydir miqdordagi pul junating, aks xolda elektron 
xamyoningiz yopiladi
» degan soxta xati keladi. Agar sizga shunday xat kelsa, 
darxol 
WebMoney
elektron pul o’tkazish tizimining «
support
» xizmatiga ma’lumot 
yuboring – ular firibgarni tezda jilovlab qo’yadilar. Ikki daqiqada olti 
WMZ
deb 
nomlangan firibgarlik turi internetdagi kazinolar bilan bog’liq bo’lib, ularda 
ko’rsatilgan elektron xamyonga bir dollar (
yoki undan ko’proq
) pul o’tkazib, 
ko’rsatilgan strategiyada pul yutish mumkinligi targ’ib qilinadi. Juda ko’p odamlar 
bu ishga ishqiboz bo’lganlari uchun, firibgarlar yaxshigina mablag ishlab oladilar. 
Shuning uchun internetda oltin tog’lar axtarmang, chunki bunday tog’lar unda yo’q 
va bo’lmagan xam. AQSh iste’molchilar milliy ligasi xam oson pul topishni taklif 
qiluvchilardan, 
tekin xizmatlar ko’rsatuvchilardan, shubxali moliyaviy 
operatsiyalar o’tkazuvchilardan nixoyatda extiyot bo’lish kerakligini ta’kidlaydilar. 
Liga tomonidan internetdagi firibgarliklarning eng ommaviy usullari aniqlangan va 
ularga quyidagilar kiradi (
top10
): 

Sotuvga qo’yilmagan lotning onlayn internet-auktsionda sotilganligi 
xaqidagi soxta ma’lumot; 

---

255 

Internet orqali sotib olingan tovarning sifati pastligi yoki soxtaligi; 

Nigeriya xatlari; 

Kompyuter dasturiy ta’minotining to’likmas yoki soxta versiyasini 
yetkazish; 

Boshqalarga nisbatan kamroq to’lov talab qiladigan internet bilan bog’liq 
xizmatlar taklifi; 

Xech qachon sotib olinmagan yoki sotib olinmaydigan materiallar uchun 
kredit kartochkalar orqalito’lovlar; 

Katta foyda ko’riladigan va uyda o’tirib bajariladigan ish – «
uy-ofis
»; 

Avans ko’rinishida qarzlar berish bilan bog’liq firibgarliklar; 

Kredit kartochkalar yordamidagi soxta kelishuvlar tugrisidagi takliflar; 

Juda katta foyda olish xaqidagi biznes takliflar. 
Evropadagi firibgarlarga qarshi kurash komissiyasi ma’lumotlariga ko’ra, 
internetdagi to’lovlar bilan (
ayniqsa, avans to’lovlar bilan
) bog’liq fiktiv 
operatsiyalar xajmi yil sayin oshib bormoqda. AKSh ning o’zida xar oydagi 
bunday firibgarliklar soni 15-18 minggacha yetadi.