O’zbekiston Respublikasi bank tizimi

Hisob - kitoblarni va o‘tkazish operatsiyalarini bajarish. O‘zbekiston Respublikasi hududida hisob-kitoblar naqd pulli va naqd pulsiz tarzda amalga oshiriladi. Jami pul aylanishining asosiy qismi naqd pulsiz to‘lovlarga to‘g‘ri keladi. Bunda pulning harakati kredit muassasalaridagi hisob varaqlarga pul o‘tkazish va o‘zaro talablarni hisobga olish jarayonida sodir bo‘ladi. Mahsulot sotish ishlarini bajarish, xizmat ko‘rsatish yo‘li bilan mablag‘ topish, milliy daromadni taqsimlash va qayta taqsimlash, bankdan qarz olish va uni qaytarish, aholiga pul daromadlarini to‘lash va ulardan foydalanish kabi xo‘jalik munosabatlarining sohalari vositasida naqd pulsiz pul oboroti xo‘jalik yurituvchi sub’ektlarning hisob varaqlari amal qilayotgan bank muassasalari orqali o‘tadi. O‘zaro hisob-kitoblar O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki tomonidan belgilangan va hamma bank hamda mijozlar uchun majburiy bo‘lgan qoidalar asosida olib boriladi. Ushbu qoidalarning bir tarzda qo‘llanishi butun respublika hududida hisob-kitoblarning uzluksizligini ta’minlaydi.
Banklar faoliyatini tartibga solish va ularni nazorat qilishdan asosiy maqsad «O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki to‘g‘risida»gi Qonunning 50-moddasiga muvofiq bank tizimini barqaror tutib turish, omonatchi va kreditorlar manfaatlarini himoya qilishdan iborat.
Ushbu maqsadni amalga oshirishning asosiy vositalaridan biri bank faoliyatiga ruxsatnoma (litsenziya) berishdir. O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining maxsus komissiyasi bu faoliyat bilan shug‘ullanishga da’vogarlarning birlamchi hujjatlarini ko‘rib chiqadi, pul bozorida ularning muomalaga tayyorligini, O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki talablariga javob berishini tahlil qiladi va qaror ijobiy bo‘lgan taqdirda bank faoliyatini amalga oshirish uchun ruxsatnoma beradi.
Bundan tashqari, O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki bank muassasalarining rivojlanishini har tomonlama hisobga olib, kuzatib boradi. Kapitalning aynan bir xilligi, likvidlikka doir talablarni o‘z ichiga oluvchi iqtisodiy me’yorlarni, shuningdek kreditlash hajmi va limitlarini belgilaydi. Qonunda kredit tashkilotlarning hamma turlari uchun yagona mazmunga ega bo‘lgan iqtisodiy me’yorlar guruhining bajarilishi nazarda tutiladi. Kapitalning etarliligi, aktivlarning sifati, foydaliligi va likvidligiga qarab tijorat banklarining moliyaviy ahvoli baholanadi, nochor banklar aniqlanadi.