O’zbekiston respublikasi axborot texnologiyalari va komunikatsiyalarini

2. Компьютер тармоқларида коммутациялашнинг қандай хилларидан фойдаланилади?

Ҳар қандай алоқа тармоқлари ўзининг абонентларини ўзаро улашни, коммутациялашнинг, яъни узиб-улашнинг бирон-бир хили асосида амалга оширади. Бундай абонентлар таркибига узоқ масофаларда жойлашган компьютерлар, локал тармоқлар, факс-қурилмалари ёки телефон орқали мулоқот қилувчи суҳбатдош кишиларни киритиш мумкин. Тармоқларда ҳар бир жуфт абонентга ўзаро мулоқот учун узоқ вақт мобайнида коммутацияланмайдиган, яъни фақат улар учун мўлжалланган алоқа чизиғини ажратиб боғланишларни амалга ошириш амалий жиҳатидан мумкин эмас. Шунинг учун тармоқларда мавжуд чекланган сондаги алоқа чизиқларидан фойдаланиб, абонентларни коммутациялашнинг бирон-бир хилини қўллаган ҳолда, бир вақтда тармоқ абонентлари ўртасида бир-неча алоқа сеанслари таъминланади. Қуйидаги расмда абонентларни коммутациялашга асосланган тармоқнинг кенг тарқалган тузилиш чизмаси келтирилган.

Абонентларни коммутациялашга асосланган тармоқнинг кенг тарқалган тузилиш чизмаси.
Х.25 ва АТМ каби технологиялар асосида қурилган тармоқлар эса, иккала режимда ҳам ишлай олиш имкониятига эгадир. Алоқа чизиғи, ахборот сигналдлари узатиладиган физик муҳит, маълумотларни узатиш қурилмалари ва оралиқ ускуналардан ташкил топган бўлади Алоқа чизиғи (line) алоқа канали (channel) синоним атамалар ҳисобланади.

Алоқа чизиғининг таркиби.
Тармоқларда абонентларни коммутациялашнинг бир-биридан фарқ қиладиган учта хили мавжуд: каналларни коммутациялаш (circuit switching), пакетларни коммутациялаш (packet switching) ва хабарларни коммутациялаш (message switching) каби хиллари.
Келтирилган коммутациялаш хилларининг ҳар бири ўзининг афзалликлари ва камчиликларига эга, аммо кўпчилик мутахасиссларнинг тахминларига кўра келажакда пакетларни коммутациялашга асоланган технологиялар кўпроқ қўлланилиши мумкин экан.
Пакетларни коммутациялашга ҳам, каналларни коммутациялашга ҳам асосланган тармоқларни бошқа бир белгисига кўра - динамик ва доимий коммутацияли тармоқларга ажратиш мумкин. Динамик коммутациялашга асосланган тармоқларга – умумий фойдаланиш учун мўлжалланган телефон тармоқлари, локал компьютер тармоқлари ва ТСР/IP тармоқларини мисол қилиб келтириш мумкин.
Каналларни коммутациялашга асосланган тармоқларда доимий коммутациялаш режими, алоҳида ажратилган (dedicated) ёки арендага берилган (leased ) каналлар режими деб аталади.
Қандай узатиш муҳитидан фойдаланилишига қараб алоқа чизиқларининг қуйидаги хиллари бўлиши мумкин.
- симли (ҳаво орқали ўтувчи алоқа чизиқлари);
- кабели (мис симли ёки оптик толали);
- ер ва сунъий йўлдош алоқа радиоканаллари