O’zbekiston respublikasi axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini

{
string s = "Assalomu alaykum bo'lajak dasturchilar";
cout << s << endl;
// 16 - belgidan boshlab 9 ta belgini o'chirish
s.erase(16, 9);
cout << s << endl; // Assalomu alaykum dasturchilar - chiqadi
// s = "Assalomu alaykum dasturchilar";
// 16 - belgidan boshlab satr oxirigacha o'chirish
s.erase(16);
cout << s << endl; // Assalomu alaykum - chiqadi
s.erase();
cout << s << endl; // bo'sh satr chiqariladi
system ("pause");
return 0;
}

1.5Massiv

Odatda massivlarga zarurat, katta hajmdagi, lekin cheklangan miqdordagi va tartiblangan qiymatlarni qayta ishlash bilan bog‘liq masalalarni echishda yuzaga keladi. Faraz qilaylik, talabalar guruhining reyting ballari bilan ishlash masalasi qo‘yilgan. Unda guruhning o‘rtacha reytingini aniqlash, reytinglarni kamayishi bo‘yicha tartiblash, konkret talabaning reytingi haqida ma’lumot berish va boshqa masala ostilarini echish zarur bo‘lsin. Qayd etilgan masalalarni echish uchun berilganlarning (reytinglarning) tartib-langan ketma-ketligi zarur bo‘ladi. Bu erda tartiblanganlik ma’nosi shundaki, ketma-ketlikning har bir qiymati o‘z o‘rniga ega bo‘ladi (birinchi talabaning reytingi massivda birinchi o‘rinda, ikkinchi talabaniki - ikkinchi o‘rinda va hakoza). Berilganlar ketma-ket-ligini ikki xil usulda hosil qilish mumkin. Birinchi yo‘l - har bir reyting uchun alohida o‘zgaruvchi aniqlash: Reyting1,…,ReytingN. Lekin, guruhdagi talabalar soni etarlicha katta bo‘lganda, bu o‘zgaruv-chilar qatnashgan programmani tuzish katta qiyinchiliklarni yuzaga keltiradi. Ikkinchi yo‘l - berilganlar ketma-ketligini yagona nom bilan aniqlab, uning qiymatlariga murojaatni, shu qiymatlarning ketma-ketlikda joylashgan o‘rnining nomeri (indeksi) orqali amalga oshirishdir. Reytinglar ketma-ketligini Reyting deb nomlab, undagi qiymatlariga Reyting₁,…,Reyting_N ko‘rinishida murojaat qilish mumkin. Odatda berilganlarning bunday ko‘rinishiga massivlar deyiladi. Massivlarni matematikadagi sonlar vektoriga o‘xshatish mumkin, chunki vektor ham o‘zining individual nomiga ega va u fiksirlangan miqdordagi bir turdagi qiymatlardan - sonlardan iboratdir.

Demak, massiv - bu fiksirlangan miqdordagi ayrim qiymatlar-ning (massiv elementlarining) tartiblangan majmuasidir. Barcha elementlar bir xil turda bo‘lishi kerak va bu tur element turi yoki massiv uchun tayanch tur deb nomlanadi. YUqoridagi keltirilgan misolda Reyting - haqiqiy turdagi vektor deb nomlanadi.

Biz bu bobni massiv ma’lumotlar turini tanishtirishdan boshlaymiz.Massivlar bir necha qiymatlarni yig‘ish uchun C++ da asosiy mexanizm hisoblanadi. Quyidagi bo‘limlarda siz massivlarni qanday aniqlashni va massiv elementlaridan qanday foydalanishni o‘rganib olasiz. Vektorlarni aniqlash Deylik siz qiymatlar ketma -ketligini o‘quvchi va ketma ketlikni chop etuvchi dastur yozmoqchisiz, buning uchun siz eng katta qiymatni quyida berilgan ko‘rinishda belgilang: 32; 54; 67.5; 29; 34.5; 80; 115 <= eng katta qiymat; 44.5; 100; 65;

Bu qiymatlarni barchasini ko‘rmasdan turib, siz qaysi birini eng katta qiymat deb belgilash kerakligini bilmaysiz.Oxir oqibat, oxirgi qiymat eng kattasi bo‘lishi mumkin. SHuning uchun, dastur chop etishdan oldin birinchi navbatda barcha qiymatlarni saqlab olishi kerak. Har qaysi qiymatni alohida o‘zgaruvchida oddiygina saqlasangiz bo‘lmasmidi? Bilsangiz, o‘nta o‘zgaruvchini ya’ni qiymat 1 (value1), qiymat 2 (value2), qiymat 3 (value3), …, qiymat 10(value10 )larni o‘nta o‘zgaruvchida saqlovchi o‘nta kirituvchi mavjud.Biroq, bunday o‘zgaruvchilarning ketma - ketligi foydalanish uchun noqulay.Siz, har qaysi o‘zgaruvchi uchun oddiy kodni o‘n marotaba yozishishga to‘g‘ri keladi.Bu muammoni hal etish uchun massivdan foydalaning: qiymatlar ketma - ketligini saqlovchi struktura (tuzilma).

Xotirada ketma-ket (regulyar) joylashgan bir xil turdagi qiymatlarga massiv deyiladi.

Bu ko‘rinishga xususiy o‘zgaruvchi deyiladi, chunki uning qiymati mas-sivning alohida elementidir. Bizning misolda Reyting massivining alohida komponentalariga Reyting[1],…,Reyting[N] xususiy o‘zgaruv-chilar orqali murojaat qilish mumkin. Boshqacha bu o‘zgaruvchilar indeksli o‘zgaruvchilar deyiladi.

Programmada ishlatiladigan har bir konkret massiv o‘zining individual nomiga ega bo‘lishi kerak. Bu nomni to‘liq o‘zgaruvchi deyiladi, chunki uning qiymati massivning o‘zi bo‘ladi. Massivning har bir elementi massiv nomi, hamda kvadrat qavsga olingan va element selektori deb nomlanuvchi indeksni ko‘rsatish orqali oshkor ravishda belgilanadi. Murojaat sintaksisi:

[indeks]

Massiv statik va dinamik bo‘lishi mumkin. Statik massivning uzunligi oldindan ma’lum bo‘lib, u xotirada ma’lum adresdan boshlab ketma-ket joylashadi. Dinamik massivni uzunligi prog-ramma bajarilish jarayonida aniqlanib, u dinamik xotiradagi ayni paytda bo‘sh bo‘lgan adreslarga joylashadi

1.6 Klass=Sinf

Sinf. Har bir sinf sinflar tabaqalanishida (ierarxiyasida) ma’lum o‘rinni egallaydi. Masalan, barcha soatlar vaqtni o‘lchash asboblari sinfiga (tabaqalanishda ancha yuqori turgan) mansub, soatlar sinfining o‘zi esa xuddi shu mavzudagi ko‘plab hosila variatsiyalarini o‘z ichiga oladi. SHunday qilib, har qanday sinf obyektlarning biron-bir kategoriyasini aniqlaydi, har qanday obyekt esa biron-bir sinf ekzemplyari (nusxasi)dir.

Garchi obyektga mo‘ljallanganliklar inkapsulyasiyalashdan foydalanishga yordam bersa-da, biroq ular inkapsulyasiyalashni kafolatlamaydi. Tobe va ishonchsiz kodni yaratib qo‘yish oson. Samarali inkapsulyasiyalash – sinchkovlik bilan ishlab chiqish xamda abstraksiya va tajribadan foydalanish natijasidir. Inkapsulyasiyalashdan samarali foydalanish uchun dasturni ishlab chiqishda avval abstraksiyadan va uning bilan bog‘liq konsepsiyalardan foydalanishni o‘rganib olish lozim.

C++tilining har qanday obyekti bir hil atributlarga, shuningdek ushbu sinfning boshqa obyektlari bilan funksionallikka ega. O‘z sinflarini yaratish hamda ushbu sinflar obyektlarining xulq-atvori uchun to‘liq mas’uliyat dasturchi zimmasiga yuklanadi. Biron-bir muhitda ishlar ekan, dasturchi standart sinflarning kattagina kutubxonasi (masalan, C++ Builder Visual Komponentlar Kutubxonasi)ga kirish huquqiga ega bo‘ladi.

Abstraksiya – bu identifikatorlardan farqli bo‘lgan istalgan dasturlash tili ifodasi hisoblanadi.

Sinflarni yozishda biz funksiyalarni yozishdagi tartib qoidalarga rioya qilamiz. Sinfning birinchi qatoriga kalit so‘z class va sinf nomi, so‘ngra yangi qatordan figurali qavslar ochiladi va uning ichiga sinf usullari va atributlari yoziladi.

Sinf quyidagi seksiyalarga ega bo‘lishi mumkin:

1.