O’zbekiston respublikasi axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA

KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI

MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI

TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI

Kafedra Kompyuter tizimlari

Fan Kompyuterni tashkil etish

AMALIY ISH No3

Mavzu: Assembler tilida asosiy operatorlar bilan ishlash.

Guruh: 210-19

Bajardi: Po`latov S.

Tekshirdi: Jamolov X.

Toshkent – 2021

3-AMALIY ISH

Assembler tilida asosiy operatorlar bilan ishlash.

Yuqori sath tillari hisoblangan C, C++ va Java kabi dasturlash tillarida yozilgan bitta

operatorni amalga oshirish uchun, bir nechta mashina buyruqlarini bajarish kerak

bo’ladi. Har bir operatorga bittadan mashina buyrug’i to’g’ri keladigan til esa assembler

tili deb ataladi. Har bir assembler tili, yoki assemblerlar, mashina buyruqlarining nomlari

qisqartirib yozilgan mnemonikalarga, ya’ni ma’noga ega qisqartirilgan so’zlarga

asoslanadi. Masalan: qo’shish – ADD, ayirish – SUB, ko’chirib yozish – MOV, bir qiymatga

orttirish – INC, ko’paytirish – MUL, bo’lish – DIV va boshqa mashina buyruqlari kabi.

Assembler tilida ham konstantalarni, o’zgaruvchilarni, xotira adreslarini ifodalovchi

metkalarni tavsiflash uchun simvollardan iborat nomlar qo’llaniladi.

Dasturlarni yozishda barcha sonlar o’n oltilik sanoq sistemasida ifodalanadi.

Dasturdagi buyruqlar bir, ikki yoki uch baytli bo’lib, mos holda xotiraning bitta, ikkita

yoki uchta yacheykasini egallashlari mumkin.

Assembler tilida ishlash oson emas. Biron bir dasturni assembler tilida yozish, o’sha

dasturni C, C++ va Java kabi dasturlash tillarida yozishga nisbatan, ko’p vaqt talab qiladi.

Assemlerda dasturni to’g’ri ishlaydigan holatga keltirish ham juda ko’p vaqt talab qiladi.

Shunday ekan, assemblerda dasturlash nima uchun kerak degan savol paydo bo’ladi.

Bunga asos qilib quyidagi ikki sababni ko’rsatish mumkin: assembler tilida tuzilgan

dasturlar unumdorligining yuqori bo’lishi va ularda kompyuterning apparat vositalariga

to’g’ridan-to’g’ri murojaat qila olish imkonining borligi.

Yuqori malakaga ega bo’lgan dasturchi assembler tilida, yuqori sath tilida tuzilgan

dasturga nisbatan, ancha kam xotira egallaydigan va anchagina tez ishlaydigan

dasturlarni tuzishi mumkin. Ko’p hollarda yozilgan dasturning kamroq xotirani egallashi

va tez bajarila olishi mumkinligi juda muhim ahamiyat kasb etadi. Hozirda ko’pgina

o’rnatiladigan amaliy dasturlar, masalan, smart-kartalardagi va uyali telefonlardagi

dasturlar, har xil qurilmalarning drayverlari va BIOS ning ana shunday dasturlar sirasiga

kiradi.

Assembler tilini o’rganish bilan biz kompyuterning qanday ishlashini va uning ichki

tuzilishi, ya’ni arxitekturasi qanday ekanligini mukammal o’rganish imkoniyatiga ega

bo’lamiz.

Assembler tilida operator – unga mos mashina buyrug’ining tuzilishini o’zida

ifodalaydi. Ammo turli xil kompyuterlar uchun ishlab chiqilgan assembler tillari, ko’p

jihatlari bilan o’zaro o’xshash bo’lganliklari sababli, assembler tili haqida umumlashtirib

ham gapirish mumkin.

Assembler operatorlari to’rtta qismdan iborat yozuvlar qatori ko’rinishida bo’ladi:

metkalar, amallar, operandalar va izohlar. Metkalar asosiy xotira adreslarini simvollarda

ifodalangan nomlari sifatida ishlatiladi. Ular yordamida buyruqlar va ma’lumotlargao’tish amalga oshiriladi, ya’ni asosiy xotiraning buyruqlar va ma’lumotlar saqlanadigan

joyiga (adresiga) murojaat qilish mumkin bo’ladi. Agar operatorga ham metka

qo’yiladigan bo’lsa, u qatorning boshlanishida yoziladi.

Topshiriq.

Variant No26: Quyidagi keltirilgan ifoda uchun assembler tilida dastur tuzing:

10-variant Sarvar

a(c+1) + 2b

program Project2;

{$APPTYPE CONSOLE}

uses

SysUtils;

var a,b,c:Integer;

begin

read (a,b,c);

asm

mov eax,1

add eax,c

mov ebx,a

mul ebx

mov a,eax

mov eax,2

mul b

mov b,eax

add eax,a

mov a,eax

end;

Writeln(a);

{ TODO -oUser -cConsole Main : Insert code here }

end.

Natija:

Natija markaziy protsessor (CPU) da qanday ifodalanishini ko’rish uchun quyidagi

ketma-ketlikni amalga oshiramiz:

View -> Debug Windows -> CPU

Natijada, agar dastur to’g’ri tuzilgan bo’lsa, quyidagi oyna ochiladi: