|
Korxona va tashkilotning rivojlanishi va innovatsion strategiyasiga ta’sir ko‘rsatuvchi ichki faktorlar
Zamonaviy iqtisod xo‘jalik faoliyatining sub’ekti – bu korxona, kompaniya, firma, korporatsiya, ya’ni faoliyatning har xil turlari, sheriklar, mulkni erkin tanlovchi va davlat oldida belgilangan majburiyatlarga ega yuridik shaxsdir. Firma strategik va operativ mustaqillikka ega, ishlab chiqarish hajmlari, ishlab chiqarilayotgan mahsulotning turlari texnologik va tashkiliy tuzilmani belgilaydi, bozordagi hulq va joylashish masalalarini hal qiladi. U maqsadlar tuzimiga ega, ular firma rivojlanishining tashqi muhiti va ichki ehtiyojlarining ta’siri bilan belgilanadi.
Korxona innovatsion faoliyatining uning ichki ehtiyojlari nuqtai nazaridan maqsadlari barcha ishlab chiqarish tizimlarini yangilash hisobiga ishlab chiqarishning samaradorligini oshirish, ilmiy, ilmiy – texnik, aqliy va iqtisodiy salohiyatlardan samarali foydalanish asosida korxona raqobat afzalliklarini ko‘tarishdan iboratdir.
Sotsial maqsadlar xodimlar ish haqini oshirish, mehnat sharoitlarini yaxshilash va sotsial himoyalashni oshirishga qaratilgandir. Innovatsion maqsadlar salohiyatini yangiliklarni ishlab chiqish, patentlashtirish va litsenziyalashtirish bo‘yicha ishlarni o‘tkazish, nou – xaular, yangi sanoat namunalari, tovar belgilari va h.k. xarid qilish bilan bog‘liqdir.
Firmaning yangiliklarini tijoratlashtirish sohasidagi maqsadlari keyinchalik segmentini kengaytirish va yangi bozorlarga bostirib kirish bilan bozorda mustahkam holatni egallash uchun faol marketing tadqiqotlarini o‘tkazishni o‘z ichiga oladi.
BKG dan farqli ravishda bu matritsa baholashda qatnashadigan omillar sonini ancha ko‘paytiradi va barqaror bo‘lmagan rivojlanish sharoitlarida uni qo‘llash imkonini yaratadi.
«Bozor jozibaligi» ko‘rsatkichi quyidagi omillar kompleksi bilan ifodalanadi:
bozor o‘lchamlari va uning o‘sishi shartlari;
narxlar darajasi;
foyda me’yori;
raqobat holati;
bozorga chiqish uchun to‘siqlar;
huquqiy cheklovlar;
ijtimoiy roli va boshqalar.
«Strategik vaziyat» ko‘rsatkichi (raqobatli vaziyat, ichki potensial), shuningdek, turli xil omillar (sof daromad, moliyaviy ahvol, sotilishlarning samaradorligi, narxning raqobatbardoshligi, korxona madaniyati, boshqarish uslubi, korxona imkoniyatlari va boshqalar) yordamida aniqlanadi. Bu ko‘rsatkichlarni baholash korxonaning investitsiya, bozor holatini, shuningdek, uning potensiali ahvolini hisoblash yo‘li bilan amalga oshiriladi.
Investitsion vaziyat korxona o‘sishini ta’minlash uchun investitsiyalarning real va optimal kattaliklarining nisbati sifatida aniqlanadi.
Bozordagi vaziyat amaldagi bozor strategiyasining bozorda etakchilikka erishish va potensial iste’molchilarining ixloslari nuqtai nazardan optimal strategiyaga nisbati bilan baholanadi.
Korxona potensialining ahvolini uning real ahvolining ishlab chiqarish, xodimlar, moliya va marketingni samarali boshqarishga erishish nuqtai nazaridan optimal holatiga nisbati bilan belgilaydilar. Ko‘rsatilgan uchta ko‘rsatkichlardan har biri birga teng bo‘lsa, korxona bozorda yuqori strategik holatga ega bo‘ladi. Ko‘rsatkichlardan birortasi nolga teng bo‘lsa, korxonaning muvaffaqiyatga erishish imkoniyatlari kamayadi.
O‘sish strategiyalari bozor talablariga yaxshiroq javob berishi uchun korxona qaysi yo‘nalishda rivojlanish kerakligini, shuningdek, buning uchun o‘z resurslari etarlimi yoki chetdan jalb qilish va o‘z faoliyatini diversifikatsiya qilish kerakligini aniqlaydi.
Xulosa
Tashqi iqtisodiy faoliyatni yo’lga qo’yish va rivojlantirish iqtisodiy harakatda asosiy yo’nalishlardan biri sifatida olinadi. Negaki, tashqi iktisodiy faoliyat bilan shugullanish va jahon bozorining aktiv ishtirokchisiga aylanish korxonalar faoliyati-ning muxim va samarali yunalishlaridan biri xisoblanadi. Shu jihatdan, tashxid iktisodiy faoliyatni yulga kuyish va uning rivojlanish istiqbollarini belgilashga davlat dasturini tuzib chikishda va bu borada iktisodiy va xuquqiy negizlarni belgilashga muhim ahamiyat karatiladi.
Mamlakatni iktisodiy-ijtimoiy rivojlantirishni tashqi iqtisodiy faoliyatsiz tasavvur qilib bo‘lmaydi. Bu esa, uz navbatida faoliyatning turli soxalarida xorij bilan alokada va xamkorlikda bo’lishni, maxsulot, ish va xizmatlar bo’yicha jahon bozori arenasiga chikish va unda muhim o‘rin egallashning imkon shartlarini belgilab olishni xam talab etadi.
Xozirgi kunda respublikamizda xorij bilan iktisodiy alokalarning rivojini va istiqbolini ijobiy baholash mumkin. Negaki, mustakillik yillarida turli mulk shaklidagi 4000 dan ortiq qo‘shma va xamkorlikdagi korxonalar tashkil etildi. Bugungi kunda ular faol ish olib bormoqda.
Ma’lumki, respublikamiz industrial mamlakat xisoblanadi. Unda bevosita sanoatda qayta ishlanadigan uta muxim va kimmatli maxsulotlar yaratiladi. Mustaqil respublikamiz oltin qazib olish buyicha dunyoda 5-o’rinda, paxta xom-ashyosi buyicha 3-o’rinda turadi. Paxta buyicha yillik yalpi hosili 3.0, 3.3 mln tonnani tashkil etadi. Bundan bevosita tola shaklida 1.2-1.5 mln tonna tola ajratiladi. Bugungi kunda qayta ishlangan paxta tolasining asosiy kismi chet elga sotilmoqda.
Respublikaning iqtisodiy rivojlantirish istiqbollarida paxtani xom-ashyo sifatida sotish emas, balki, uni sekin-asta tayyor maxsulotlar sifatida sotishga o’tish shartlari belgilangan. Qishloq xo’jaligi bilan boglik bo’lgan qorako’l teri va pillaning sotilishida xam bevosita shu jixatlarni kurish mumkin. Yaratilgan asosiy maxsulot natural shaklda chet elga sotilmoqda.
Do'stlaringiz bilan baham: |
