O‘zbekiston respublikasi axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al

---

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT 

TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI 

RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI MUHAMMAD AL-

XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT 

TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Mustaqil ish 

 

 

Mavzu: Dinamik turdagi ma’lumotlar tuzilmasi 

 

 

 

 

 

 

Bajardi: Nuriddinov Muhammadali 

Guruh: 312-19  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 2020-2021-o’quv yili 

---

. 

 

Mavzu: Dinamik turdagi ma’lumotlar tuzilmasi 

Reja: 

1.  Dinamik turdagi ma’lumotlar tuzilmasi  

2.  Dinamik ma’lumotlar tuzilmasi klassifikatsiyasi  

3.  Dinamik ma’lumotlar tuzilmasi - ro’yhatlar  

4.  Dinamik ma'lumotlar tuzilmalari tuzilishi. Afzalliklari va kamchiliklari  

 

 

Kirish 

Ma'lumotlar tuzilmasi dasturlarda ajratish usuli bo'yicha statik va dinamikaga 

bo'lingan. Statik ma'lumotlar tuzilmasi - bu kompyuterning xotirasida 

joylashishi va elementlarning o'zaro aloqalari ular tomonidan amalga 

oshiriladigan sohada dasturni bajarish paytida o'zgarishsiz qoladigan 

ma'lumotlardir. Statik strukturaning ma'lumotlariga dasturda e'lon qilingan 

asosiy va mahalliy, ham global darajadagi o'zgaruvchilar kiradi. Dinamik 

ma'lumotlar tuzilmasi - bu kompyuterning xotirasiga joylashtirilishi va New 

va Dispose kabi tizim proseduralari yordamida dasturni bajarishda xotiradan 

o'chirilishi mumkin bo'lgan ma'lumotlar. 

Dinamik ma'lumotlar tuzilmalari ikki shaklda bo'ladi: bog'liq bo'lmagan 

dinamik ma'lumotlar; bog’liq dinamik ma'lumotlar.  

Bog’liq bo'lmagan dinamik ma'lumotlar tuzilmasi statik bilan bir xil. Bundan 

tashqari, bog'liq bo'lmagan dinamik ma'lumotlar avtomatik ravishda emas, 

balki dasturchi tomonidan xotirada saqlanadi. Bog’liq bo’lgan dinamik 

ma'lumotlarga ro'yxatlar, navbatlar va ustunlar kiradi; bu elementlar 

manzillar havolalari yordamida o'zaro bog'liq bo'lgan birlashtirilgan 

ma'lumotlar.  

 

1.  Dinamik turdagi ma’lumotlar tuzilmasi  

 

Statik ma’lumotlar tuzilmasi vaqt o’tishi bilan o’z o’lchamini o’zgartirmaydi. 

Biz har doim dastur kodidagi statik ma’lumotlar tuzilmasiga qarab ularning 

o’lchamini bilishimiz mumkin. Bunday ma’lumotlarga teskari ravishda 

---

dinamik ma’lumotlar tuzilmasi mavjud bo’lib, bunda dastur bajarilishi 

davomida dinamik ma’lumotlar tuzilmasi o’lchamini o’zgartirishi mumkin.  

Dinamik ma’lumotlar tuzilmasi – bu qandaydir bir qonuniyatga asoslanib 

shakllangan, lekin elementlari soni, o’zaro joylashuvi va o’zaro aloqasi 

dastur bajarilishi davomida shu qonuniyat asosida dinamik o’zgaruvchan 

bo’lgan ma’lumotlar tuzilmasidir. Dinamik ma’lumotlar tuzilmasi 1-

rasmdagidek klassifikatsiyalanadi.  

 

 

 

1-rasm. Dinamik ma’lumotlar tuzilmasi klassifikatsiyasi 

Dasturlarda dinamik ma’lumotlar tuzilmasidan ko’pincha chiziqli ro’yhatlar, 

steklar, navbatlar va binar daraxtlar ishlatiladi. Bu tuzilmalar bir-biridan 

elementlarning bog’lanish usuli va ular ustida bajarilishi mumkin bo’lgan 

amallari bilan farqlanadi. Dinamik tuzilmalar massiv va yozuvdan farqli 

ravishda operativ xotirada ketma-ket sohalarda joylashmaydi. Ixtiyoriy 

dinamik tuzilma elementi 2 ta maydondan tashkil topadi: tuzilma tashkil 

etilishiga sabab bo’layotgan informatsion maydon va elementlarning o’zaro 

---

aloqasini ta’minlovchi ko‘rsatkichli maydon.  

 

2.