O’zbekiston respublikasi axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarni rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti urganch filiali telekommunikatsiya injiniringi kafedrasi optik aloqa tizimlari

FTTx texnologiyasining asosiy prinsiplari Abonent optik kirish tarmoqlari FTTx (Fiber Transport To…, ya'ni optik transport tarmog'i... gacha) degan nom olib yangi avlod tarmoqlarini qurishda keng qo'llanilmoqda. FTTx tuzilishiga ko'ra quyidagi turlardan iborat: FTTCab (Fiber To The Cabinet) – taqsimlash jovonigacha optik kabel yotqizish; FTTC (Fiber To The Curb) – taqsimlash qutisigacha optik kabel yotqizish; FTTH (Fiber To The Home) – uygacha optik kabel yotqizish; FTTB (Fiber To The Building) – binogacha optik kabel yotqizish; FTTP (Fiber To The Premises) – tarmoq segmentigacha optik kabel yotqizish; FTTO (Fiber To The Office) – ofisgacha optik kabel yotqizish; FTTU (Fiber To The User) – foydalanuvchi terminaligacha optik kabel yotqizish. 
FTTx texnologiyasining umumiy arxitekturasi
FTTx texnologiyasini amalga oshirish variantlari
FTTx texnologiyalarini xususiyatlari: FTTH: - optik kabelning ko'p sarflanishi qimmat va optik tolani abonentgacha (yangi) tortish kerak; - oraliqlarda aktiv qurilma ishlatilmasligi sarf xarajatlarni kamaytiradi; - yuqori o'tkazish polosasi ega; - turli mulьtiservisli xizmatlarini taqdim etish imkoniyatini beradi; - yuqori uzatish sifatini, to'liq optik tarmoqlarga o'tish imkonini yaratadi. FTTB: - optik tola/kabel ko'p sarflanmaydi; - mavjud bo'lgan abonent o'tkazgichidan foydalanish mumkin; - o'tkazish polosasi bo'yicha chegaralangan; - oraliqlarda aktiv qurilma ishlatilishi qo'shimcha sarf xarajatlarga olib keladi. FTTC: - nisbatan arzon; - o'tkazish qobiliyati chegaralangan.
Passiv optik tarmoq texnologiyalari. Passiv optik texnologiyalarining xususiyatlari. A-PON texnologiyasi, E-PON texnologiyasi, G-PON texnologiyasi
Agar oxirgi yillarda zamonaviy aloqa tarmoqlarining tolali optik kabellar orqali tashkil qilinayotganini, o'tkazuvchanlik qobiliyatining yuqoriligini nazarda tutsak, abonent tarmoqlarida PON texnologiyasini qo'llash maqsadga muvofiqdir. 
PON texnologiyasining asosiy vazifasi, markaziy tugunlar orasidagi magistralni (SDH/ATM) va abonent tugunlarini ulash, shuningdek daraxtsimon topologiyali to'liq passiv optik tarmoqni yaratishga asoslangan, oraliq tugunlarda esa ta'minot va xizmatni talab qilmaydigan kompakt passiv optik ajratgich (birlashtirgichlar yoki splitterlar deb ham ataladi) joylashgan. PON texnologiyasi Telekommunikasiyalar bo'yicha xalqaro elektraloqa ittifoqi (ITU-T) tomonidan G.983.1 va G.983.2 tavsiyalari nomini olgan.
PON arxitekturasining afzalliklari: - oraliq aktiv qurilmalarning yo'qligi; - markaziy tugunda optik uzatgich va qabul qilgichlarning tejalishi; - tolaning tejalishi; - yangi abonentlarni ulashning engilligi va xizmat ko'rsatishning qulayligi. Kamchiligi: PON texnologiyasining murakkabligi va oddiy daraxt topologiyasida zahiralashning yo'qligidir.
PON ning passiv optik tarmoqlagichlari asosidagi daraxtsimon topologiya.
PON tarmog'ining xususiyatlari: - bir tola bo'yicha bir-biriga qarama-qarshi ikki uzunlikdagi (1550 nm va 1310 nm) to'lqinni uzatuvchi daraxtsimon arxitekturadan iborat. Ikki xil to'lqin uzunligi uzatgich va qabul qilgich orasida yaxshiroq izolyasiyani ta'minlaydi, shuningdek ikki to'lqin uzunliklarining ta'sirlashuvida qimmat bo'lmagan planar lazer diodlar (PLC) ni ishlatish mumkin, bu tizim narxini sezilarli darajada kamaytiradi; - daraxtning oraliq tugunlarida passiv optik tarmoqlagichlar joylashadi; - TDMA ulanish usulidan foydalanish abonenlar orasida o'tkazish polosasini moslashuvchan taqsimlanishiga yo'l qo'yadi; - markaziy tugundan kelayotgan bitta tolaga 32 ta, maksimum 64 ta abonent tugunlarini ulash mumkin; - PON texnologiyasida kiruvchi trafikni keng ommaga yetkazib berishda oqimlarni spektral ajratishdan va chiquvchi kanalda esa vaqt bo'yicha multipleksorlashdan foydalaniladi; - maksimal masofasi 20 km ni tashkil qiladi.
PON arxitekturasining asosiy elementlari va ish prinsipi
PON texnologiyasidagi asosiy terminlar:
*Markaziy tugun OLT (optical line terminal)
*Abonent tuguni ONT (optical network terminal)
PON texnologiyasi Full Services Access Network (FSAN) standartiga asoslangan bo'lib, bu texnologiya quyidagi standartlar bo'yicha qurilishi mumkin: A-PON – ATM protokolini qo'llashga asoslangan; E-PON – Ethernet formatida kadrlarni optik trakt orqali uzatishga asoslangan; B-PON - Broadband PON – keng polosali xizmatlar bilan birga Ethernet ulanishni, analog va raqamli videoni translyasiya qilishni amalga oshiradi; G-PON - Gigabit PON – yangi echim, juda yuqori unumdorlikka ega bo'lib, multiservisli xizmatlarni amalga oshirishga mo'ljallangan. Bunday tarmoqlar iqtisodiy tomonidan tejamli va keng polosali turli axborotlarni o'tkazish qobiliyatiga ega.