O‘zbekiston Respublikasi Axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti himoyaga «Axborot texnologiyalarining dasturiy ta'minoti»

1.3 Mobil ilovalarning xususiyatlari, afzalliklari va kamchiliklari
Biz qayerga bormaylik, hamma joyda odamlar oila va do'stlar bilan muloqot qilish, fotosuratlarni joylashtirish, ijtimoiy tarmoqlarga rasm o'rnatish, restoran manzilini topish yoki yangiliklar sarlavhalarini ko'rish uchun mobil qurilmalardan foydalanadi. Mobil qurilmalar ko'p shakl va uslublarga ega. Mobil telefonlar Apple iOS, Google Android va Research In Motion Blackberry kabi turli xil operatsion tizimlarda ishlaydi. Turli xil farqlarga qaramasdan, mobil qurilmalar bir-biriga o'xshash, chunki ular mobil ilovalarni boshqaradi. Mobil ilovalarni ikki turga bo'lish mumkin:
Ichki ilovalar. Qurilmaga ajralmas qurilmaga o'rnatilgan ilovalar bo'lgan dasturiy ta'minot ishlab chiqish (dasturiy ta'minot ishlab chiqish uchun to'plam - SDK) ning paketlar bilan yaratilgan ikki tomonlama olib boriladigan dastur va App Store orqali tarqatiladi (App Store). Har bir mobil operatsion tizimi uchun SDK mavjud va bir-biridan farq qiladi. Misol uchun, iOS uchun ilovani yaratish uchun, siz yuklab olish va til Objective-C dasturlash bajarish uchun iOS SDK va rivojlantirish vositalari va yozuv kodni o'rnatish kerak. Android ilovasi Android SDK yordamida ishlab chiqilgan va Java-da yozilgan. Shunday qilib, bir mobil ilovasini yaratish, har bir SDK bilish va qo'llab-quvvatlanadigan dasturlash tilini ishlatish kerak. Agar har bir platforma uchun o'rganilsa ko'p vaqt sarflash kerak, shuning uchun mobil ilovalar ishlab chiqish bo'yicha SDK qiyin vazifa hisoblanadi.
Ko'pgina hollarda, mobil web-brauzerlari bir xil web sahifalarni ko'rishi mumkin, ammo web-saytlar tez-tez kamroq ma'lumot va tezroq yuklab olish (kichikroq ekran o'lchami va sekinroq tarmoq tufayli) bilan mobil versiyalarni taqdim etadi.
Gibrid ilovalar. O’rnatilgan ilovalar va webga asoslangan ilovalarning qaysi biri yaxshiligi ko'p munozaralarga sabab bo’lib, o'z afzalliklari va kamchiliklari bor. Ushbu nizo ikkala mobil ilovalarning ham afzalliklarini birlashtirishga harakat qiluvchi gibrid ilovalarga ruxsat berishi mumkin. Gibrid ilovalar ham webga asoslangan ilovalar kabi Web-texnologiyalar yordamida dasturlashtiriladi, lekin o’rnatilgan ilova kabi paketlanadi. Gibrid ilovalarni dasturlash tilini yordamida bir nechta mobil operatsion tizimlari uchun yozish mumkin. Gibrid ilovalar, aslida, o’rnatilgan bo’lmaganligi sababli qurilmalarga ruxsatni JavaScript orqali ruxsat olishi mumkin. Gibrid ilovalarni o'rnatilgan ilovalar singari tarqatish va ilovalar do'koni orqali o'rnatish mumkin.
Tabiiy ilovalar. Biz Apple iOS platformasi uchun mobil ilovalar ishlab chiqish haqida gapiradigan bo'lsak, tabiiy ilovalar, Xcode integratsiyalangan muhit doirasida Objective-c yoki Swift dasturlash tilida ishlab chiqqandagi yechim bilan ifoda qilinadi. Foydalanuvchi nuqtai nazaridan, tabiiy ilova bilan krossplaformali ilova orasida hech qanday farqi yo'q deb hisoblaydi, lekin tabiiy ilova muayyan mobil operatsion tizimi uchun ishlaydi, va u bir tushunarli foydalanuvchi interfeysga ega ekanligini qayd etish lozim. Tabiiy ilovalarni ishlab chiqishda UI/UX mutaxassisi va dizayner o’rtasidagi aloqa effektliroqdir: dizayner iOSda aniq operatsion tizim foydalanuvchisi uchun UI yondashuvini biladi, masalan, «Back» va Tab Bar tugmalari qanday joylashtirishni bilsa, mutaxassis maxsus Apple mobil qurilmalari uchun aniq nima kerakligini biladiNatijada, foydalanuvchi intuitiv tarzda yangi interfeys bilan o'zaro aloqaga kirishadi.
Krossplatformaviy mobil ilovalar. Nima uchun mobil ilovalarga krossplatformaviy deb nom berilganini tushunish muhimdir. Aslida, ko'chma platformalardan biri uchun tuzilgan ijro etuvchi faylni boshqa operatsion tizimda ishga tushirish mumkin emas, ya'ni agar Android uchun o'zaro faoliyat-platformali yechim ishlab chiqilgan va tuzilgan bo'lsa, bu siz "* .apk" kengaytmali faylni olishingiz va iPadda ishga tushirishingiz mumkin. Krossplatformaning yechimlari g'oyasi foydalanuvchi uchun qulayligida emas, balki mobil ilova ishlab chiqish jarayonini optimallashtirishdadir. Shu sababli, o'zaro faoliyat platformalardagi dastur - manba kodini bajarish uchun bir necha mobil platformalarda kam harakat bilan kompilyatsiya qilish uchun yaratilgan, ammo har bir alohida kompilyatsiya natijasi alohida bajariladigan fayllar bo'lib ishlab chiqilgan yechimdir. Masalan, iOS ostida bajariluvchi fayli kengaytmasi "*.ipa" bo’lsa, Android uchun "* .apk" va b.
Mobil ilova va biznes-veb-sayt o'rtasidagi asosiy farq shundaki, dastur mijozlarni to'g'ridan-to'g'ri jalb qilmaydi. Va agar kimdir sizni bugungi kunda Yandex yoki Google-da mahsulot yoki xizmatni izlash o'rniga AppStore-da ilova izlayotganiga sizni ishontirishga harakat qilsa, u hech bo'lmaganda xafa bo'ladi. Mobil ilovalar birinchi navbatda yangi emas, balki kompaniyaning mavjud mijozlari uchun yaratilgan va aylanmaning 10 foizini tashkil qilishi mumkin. Ushbu mobil ilova mavjud sodiq auditoriya bilan yanada samarali aloqada bo'lishga va tez-tez sotishga imkon beradi. Mobil ilovalarning turlari. Biznes uchun mobil ilovalarni ikki turga bo'lish mumkin:
1) kompaniyaning ichki ehtiyojlari uchun;
2) marketing, brending va sotishni ko'paytirish uchun.
So’nggi bir necha yillardan beri, mobil divayslar sanoati shunchalik ulkanlashib kettiki, internetdan umumiy foydalanish va faollik bo’yicha hattoki kompyuterlar bozorini ham egallab bormoqda. Bu albatta mobil vositalardagi ustunlik, hamda ma’lumotlar tarmog’i bo’yicha muntazam aloqa tezligi sababidandir. Xuddi kompyuterlar o’tmishidagi singari, mobil operatsion tizimlari (O.T.) ishlab chiqaruvchilari orasida ham yakka liderlik uchun kurash boshlanib ketdi. Eng talabgorlar ro’yhatidan iOS, Android va Windowslar turli sanoat ishtirokchilari tomonidan kiritilgan. Ushbu holat nafaqat kim eng kuchli ekanligi to’g’risidagi savol balki SIZ uchun qaysi biri to’g’ri kelishini bilish uchun ham muhimdir. Har bir O.T ba’zi foydalanuvchilarga mos keluvchi va ba’zilarini yuzini burishtiruvchi o’z xususiyatlariga ega.
Android. Ushbu tizimning eng o’ziga xos xislatlaridan biri , unda o’zlashtirish (customization) imkoniyatlari miqdoridir. Bu qulaylik telefonning butun telefonning barcha qismi, o’rnatilgan fon, vidjetlar va ikonkalarni o’z ichiga oladi. Android Google Play yoki nashr qiluvchining o’zidan bevosita yuklab olinadigan, bir milliondan oshiq turli ilovalarga ega. Agar siz aynan o’zingizga moslashtirilgan mobil xizmatini istasangiz, Android eng yuqori tanlovdir. Linux yadrosiga asoslanib, ochiq manbali operatsion tizim. Ochiqlikning oqibati - bu bepul yoki Internet orqali yuklab olinadigan juda ko'p sonli ilovalar. Bu hozirgi kunga qadar eng keng tarqalgan va mashhur operatsion tizim. Androidning tarixi yaqinda boshlangan bo'lsa ham, 80% dan ko'prog'ida aynan u ishlaydi. Faqat 2008 yilda Kaliforniyada asos solingan Android Inc. Biroz vaqt o'tgach, uni Google qidiruv giganti sotib oldi.

1.3-rasm. Android operatsion sistemasi
Androidning afzalliklari:

• 
  Oddiy va intuitiv interfeys. Zamonaviy texnologiyalar olamiga yangi kelgan kishi shunchaki bunday OSga ega bo'lgan smartfonlarning asosiy funktsiyalarini aniqlab beradi.
  

• 
  Ochiq manba. Har qanday malakali dasturchi ushbu tizim uchun ariza yozib, uni rasmiy Android do'koni - Play Market-ga joylashtirishi mumkin.
  
• 
  Ma'lumotlarni uzatish qulayligi. Agar biron-bir ma'lumotni smartfondan kompyuterga, masalan, fotosuratlar, audio yoki video fayllarni uzatish zarurati bo'lsa, u holda USB ulanishi orqali hech qanday muammosiz amalga oshirilishi mumkin. Qo'shimcha dasturlarni o'rnatish yoki ular bilan shug'ullanishning hojati yo'q.
  
• 
  Ishlash. Operatsion tizim juda tez. Har bir telefon modeli ishlab chiqaruvchi tomonidan muntazam ravishda yangilanib turadi, shuning uchun qurilma har doim zamonaviy talablarga javob beradi. Ko'p o'lchovli. OT barcha kerakli funktsiyalarni bajarishga qodir, bu esa gadgetni qulay va amaliy sotib olishga imkon beradi.
  
• 
  Narxi Android OS bilan yangi smartfonning narxi juda xilma-xil bo'lishi mumkin. Siz o'zingizning talablaringizga javob beradigan arzon smartfonni osongina topishingiz mumkin.
  

Androidning kamchiliklari:

• 
  Ochiq manba. Siz ushbu elementni operatsion tizimning afzalliklari ro'yxatida ko'rgansiz, ammo bu nafaqat fazilat, balki uning kamchiliklari hamdir. Shu sababli, Android-da ishlaydigan qurilmalar zararli dastur va xakerlarning hujumlariga juda himoyasiz deb hisoblanadi. Shuning uchun, sotib olgandan so'ng darhol gadgetingizni himoya qilish va unga yuqori sifatli antivirusni o'rnatish juda muhimdir.
  
• 
  Katta trafik sarfi. Ko'pgina foydalanuvchilar Android smartfonlaridagi trafik bizning ko'zimiz oldida erib ketayotganidan shikoyat qilmoqdalar, chunki ko'plab dasturlar doimiy ravishda yangilanishni talab qiladi. Albatta, bu muammoni Internet-trafik iste'molini boshqarish orqali hal qilish mumkin.
  
• 
  Yangilanishlarni kutish vaqti. Ko'pgina smartfonlar uchun OSni yangilash masalasi butunlay muammoga aylanadi, chunki eski modellar uchun umuman yangilanishlar bo'lmasligi mumkin, boshqalari uchun yangi versiya juda kech chiqishi mumkin.
  

IOS.Apple’ning iOS, iPhone’da 2007 yilda ishga tushirilgan bo’lib, mavjud eng birinchi mobil O.Tlaridan biridir. Ushbu tizimdan foydalanish ortidagi asosiy g’oya boshqa barcha Apple mobil mahsulotlaridan foydalana olish imkoni bo’ladi. Ma’lumki Apple mavjud eng zo’r telefonlarni ishlab chiqadi, shu bilan o’z operatsion tizimini ahamiyatini oshiradi. Undan tashqari iOS uchun mobil ilovalar soni ulkandir. OS Apple tomonidan maxsus iPhone va iPad qurilmalari uchun ishlab chiqilgan. Ushbu operatsion tizimning bozor ulushi taxminan 14% ni tashkil qiladi.

1.4-rasm. IOS operatsion sistemasi


IOSning afzalliklari:

• 
  Xavfsizlik Ushbu OS uchun manba kodi yopiq, ya'ni "olma" korporatsiyasining muhandislari va dasturchilaridan tashqari hech kim unga kira olmaydi. Shunday qilib, kompaniya o'z OS-ni o'z imkoniyatlaridan ruxsatsiz foydalanish va virus hujumlaridan himoya qildi.
  

• 
  Do'konlarning boy assortimenti. IOS - AppStore-ga ega smartfonlar uchun ilovalar do'konida 1 milliondan ortiq turli xil o'yin va dasturlar mavjud. Albatta, bu Android OS do'koniga qaraganda bir oz kamroq, ammo bu erda "olma" ning yopiq manbasini ko'rib chiqish muhimdir. Shuning uchun barcha ilovalar faqat professional dasturchilar tomonidan yozilgan va ishonchliligi va yuqori sifati bilan ajralib turadi.
  
• 
  Siri modulining mavjudligi. IPhone egasida foydalanuvchi buyruqlarini samarali bajarish va hatto u bilan konstruktiv muloqotni amalga oshirishga qodir bo'lgan shaxsiy virtual yordamchi mavjud.
  
• 
  Ishlash. Ushbu smartfonlar tezkor javob berish va barcha funktsiyalarning bajarilishi bilan ajralib turadi. IPhone telefonlar, qoida tariqasida, osib qo'yishga qodir emas.
  

IOSning kamchiliklari:

• 
  Norasmiy dasturlarni o'rnatish Jailbreak operatsiyasini talab qiladi, uning ishlatilishi Apple tomonidan mutlaqo qo'llab-quvvatlanmaydi va iPhone-ni texnik qo'llab-quvvatlash va kafolat huquqidan mahrum qilish bilan tahdid qiladi.
  
• 
  O'zingiz yoqtirgan qo'shiqni o'z gadjetingizga yuklash uchun siz maxsus iTunes dasturidan foydalanishingiz kerak, bu biroz noqulay hisoblanadi.