O‘zbеkiston rеspublikasi axborot tеxnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkеnt axborot tеxnologiyalari univеrsitеti samarqand filiali

O‘quv fani o‘qitilishi bo‘yicha uslubiy ko‘rsatmalar.

Fanning o‘qitishdan maqsad – talabalarga ma’lumotlar bazasini boshqarish bo‘yicha nazariy va amaliy bilimlarni, ma’lumotlar bazasini yaratish, loyihalash va xavfsizligini taa’minlash bo‘yicha bilim, ko‘nikma va malakalarni shakllantirishdan iborat.

Ushbu maqsadga erishish uchun ma’lumotlar bazasini boshqarishning nazariy asoslari, ularni yaratish va ma’lumotlar bazasini dasturiy vositalarda yaratilishi, modifikatsiyalash, hamda yaratilgan ma’lumotlar bazasidan foydalanish va xavfsizligini ta’minlash masalalari o‘rgatiladi.

2. 
   Ma’ruza mashg‘ulotlari
   

1-jadval

№	Ma’ruzalar mavzulari	Dars soatlari hajmi
1	Ma’lumotlar bazasini loyihalash va administratorlash.	2
2	Ma’lumotlarni relyatsion boshqarishning asosiy vositalari.	2
3	Relyatsion ma’lumotlar bazasini loyihalash.	2
4	Ma’lumotlar bazasini boshqarish tizimlarining funksiyalari.	2
5	Tizimni umumiy tashkil etish va SQL ma’lumotlar bazasi tili.	2
6	Ma’lumotlar bazasi jadvallarini modifikatsiyalash.	2
7	Ma’lumotlar bazasi bilan ishlashning kengaytirilgan imkoniyatlari.	2
8	Ma’lumotlar bazasida tashqi bog‘lanish va birlashmalar	2
9	Ma’lumotlar bazasida jadvallar o‘rtasidagi aloqalar.	2
10	Malumotlar bazasini boshqarishda bog‘lanishlar va ko‘pjadvalli amallardan foydalanish.	2
11	Taqsimlangan ma’lumotlar bazasi.	2
12	Cheklanishlar, taqdimotlar va tranzaksiyalar.	2
13	Ma’lumotlar bazasini himoyalash.	2
14	SQL tilida funksiyalar yaratish.	2
15	Json va ma’lumotlar bazasi.	2
	Jami	30

Ma’ruza mashg‘ulotlari multimedia qurilmalari bilan jihozlangan auditoriyada akademik guruxlar oqimi uchun o‘tiladi.

3. 
   Amaliy mashg‘ulotlar
   

2-jadval

№	Amaliy mashg‘ulotlar mavzulari	Dars soatlari hajmi
1	Ma’lumotlar bazasining axborot mantiqiy modelini qurish.	2
2	Relyatsion ma’lumotlar bazasini loyihalash.	2
3	MySQLni o‘rnatish.	2
4	MySQL konfiguratsiyasi va uni boshqarish.	2
5	Jadvallarni qo‘shishda so‘rovlar (JOIN, UNION).	2
6	Qo‘shimcha so‘rovlar orqali amallar bajarish.	2
7	Ma’lumotlarni qayta ishlashda mantiqiy ifadalardan foydalanish.	2
8	ORACLEni o‘rnatish.	2
9	ORACLEni boshlash va to‘xtatish. Fayllar bilan ishlash.	2
10	Ma’lumotlar bazasi jadvallarini modifikatsiyalash.	2
11	Ma’lumotlarni tanlash va saralash.	2
12	Foydalanuvchilarni boshqarish.	2
13	Ma’lumotlar bazasida qo‘shish.	2
14	Ko‘pjadvalli amallardan foydalanish.	2
15	Tranzaksiyalarni boshqarish.	2
	Jami	30

Amaliy mashg‘ulotlarini tashkil etish yuzasidan kafedra tomonidan ko‘rsatma va tavsiyalar ishlab chiqiladi. Unda talabalar asosiy ma’ruza mavzulari bo‘yicha olgan bilim va ko‘nikmalarini amaliy masalalar orqali yanada boyitadilar.

Amaliy mashg‘ulotlar mulьtimedia qurilmalari bilan jixozlangan auditoriyada har bir akademik guruxga alohida o‘tiladi. Mashg‘ulotlar faol va interfaol usullar yordamida o‘tiladi, "Keys-stadi" texnologiyasi ishlatiladi, keyslar mazmuni o‘qituvchi tomonidan belgilanadi. Kurgazmali materiallar va axborotlar mulьtimedia qurilmalari yordamida o‘tkaziladi

4. 
   Laboratoriya mashg‘ulotlar
   

3-jadval

№	Laboratoriya mashg‘ulotlar mavzulari	Dars soatlari hajmi
1	Ma’lumotlar bazasining axborot mantiqiy modelini qurish.	2
2	Relyatsion ma’lumotlar bazasini loyihalash.	2
3	Ma’lumotlarni qayta ishlashda mantiqiy ifodalardan foydalanish.	2
4	Ma’lumotlar bazasi jadvallarini modifikatsiyalash.	2
5	Ma’lumotlarni tanlash va saralash.	2
6	Standart funksiyalardan foydalanib so‘rovlar yaratish.	2
7	Murakkab so‘rovlar yaratish.	2
8	Bir nechta jadvallar birlashtirish, «join» lar bilan ishlash.	2
9	Kun va sana funksiyalaridan foydalanish.	2
10	SQLda funksiyalar yaratish.	2
11	SQLda triggerlar yaratish.	2
12	Foydalanuvchilarni boshqarish.	2
13	Ko‘pjadvalli amallardan foydalanish.	2
14	Ma’luotlar bazasini xavfsizligini ta’minlash.	2
15	SQL orqali tranzaksiyalarni boshqarish.	2
	Jami	30

5. 
   Mustaqil ta’lim va mustaqil ishlar
   

Mustaqil ta’lim uchun tavsiya etiladigan mavzular.

1. 
   Ob’ektga yo‘naltirilgan ma’lumotlar bazasi.
   
2. 
   Kodd relyasion algebrasi.
   
3. 
   Relyasion hisoblash.
   
4. 
   Ob’ektli ma’lumotlar bazasi. Loyihalash, qayta ishlash va tadqiq qilish.
   
5. 
   NoSQL ma’lumotlar bazasi va uning asosiy prinsiplari.
   
6. 
   Ma’lumotlar bazasini shakllantirishda texnologiyalar perspektivalari.
   
7. 
   Amaliyotda ma’lumotlar bazasini qurishda ma’lumotlar modeli.
   
8. 
   ORACLE ma’lumotlar bazasi.
   
9. 
   Ma’lumot bazasi tizimining arxitekturasi.
   
10. 
    Relyasion ma’lumot modeli. Ma’lumotlar bazasida munosabatlar.
    
11. 
    Tranzaksiyalarni boshqarishda SQL so‘rovlari.
    
12. 
    Ma’luotlar bazasini administratorlash va xavfsizligini ta’minlashni loyihalash.
    
13. 
    Ma’lumotlar bazasi va dastriy forma aloqasi interfeysi.
    

Mustaqil o‘zlashtiriladigan mavzular bo‘yicha talabalar tomonidan mustaqil ishlarni tayyorlash va uni taqdimot qilish uchun tavsiya e’tiladi.

Ta’lim strategiyasi

Mashg‘ulotlar davomida o‘qituvchi talabalarga mavzuga doir muhim ma`lumotlarni yetkazib beradi. Bundan tashqari muammolarni o‘rtaga tashlaydi va talaba bilan birgalikda muammoni hal etiladi. Bunda talaba muammoni yechishda ahamiyatli bo‘lgan elementlarni aniqlashni o‘rganadi va qatnashuvchilik yondashuvi qo‘llanilib, muammoli mashg‘ulotdlarda talaba va o‘qituvchi o‘rtasidagi muloqot ahamiyatli hisoblanadi. O‘qituvchi ma`lumotlar bazasini yaratishga doir misol ko‘rsatadi va talabalar o‘zlariga ajratilgan topshiriqni o‘qituvchi tomonidan ko‘rsatilagn ma`lumotlar asosida bajaradilar. Har bir talabaga individual topshiriq beriladi.

Yangi mavzuni boshlashdan oldin o‘qituvchi o‘tgan mavzuni mustahkamash maqsadida talabalarga kamida to‘rtta savol beradi. Yoritilmay qolgan savollarga o‘qituvchi tomonidan to‘liq ma`lumot beriladi va yangi mavzu o‘tilgan mavzularni davomi ekanligini izohlab yangi mavzuni boshlaydi. Yangi mavzu tahlillar, aniq misollar, tajriba va yuqori darajali bilim asosida tushuntiriladi. Dars oxirida yangi mavzuni mustahkamlash uchun kamida uchta savol va topshiriqlar beriladi.
Talabada quyidagi hujjatlarni olish imkoni bo‘ladi:

• 
  o‘quv uslubiy qo‘llanma;
  
• 
  har bir mavzuga doir prezentatsiya slaydlari;
  
• 
  har bir dars yuzasidan muammolar;
  
• 
  Laboratoriyalarni bajarish bo‘yicha uslubiy qo‘llanma.
  

Laboratoriyalarni bajarish quyidagi ko‘rinishga ega:

• 
  maqsadlar;
  
• 
  masalaning qo‘yilishi;
  
• 
  masalani yechish;
  
• 
  tushuntirish;.
  
• 
  izoh.