O‘zbekiston respublikasi axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti

Loyiha Ishining Dastlabki  Andozasi

Har   bir   loyihaning   arxitekurasini   va   qanday   isni   amlaga   oshirishini

bilmasdan turib bu loyihaga qol urmagan maqul deb o’ylayman shuning

---

uchun crypto valyuta web ilovasini loyihalshdan oldin men crypto valyuta

nima   va   uning   arxitekturasini   korib   chiqish   lozim   deb   bildim.Endi   esa

dasturda qanday ishlar qilinishi lozim ekanligini korib chiqish maqul deb

oyladim unda keyin foydalanuvchilar talablari va dastur talablarini korib

chiqamiz va shular boyicha dastur toliqarxitekturasini korib chiqamiz.

i. Men   ozimning   crypto   valyuta   web   ilovasini   qlishga   qaror   qildim

oldin   uni   royhatdan   otrishi   lozimligini   esimdan   chiqarmasli   kera

dastur batamom tugalagandan keyin uni davlat tomonidan blokirovka

qilinishining   oldi   olinishi   kerak     va   KYC(Know  Your   Customer)

talablariga   rioya   qilinishi   zarur   va   barcha   zaruriy   hujatlarga

tog’irlashga   tayyor   turish   lozimligini   unutmaslik   kerak   bundan

tashqari   raqamli   valyutalarga   nisbatan   o’zgaruvchanlik   korsatkichi

tog’risidagi   ma’lumot   beruvchi   jadval   qilishim   kerak   ular   savdo

juftalrini   taqqoslashga   yordam   beradi.Men   buyurtmalarni

tayorlashim kerak bitimalr jadvalli va menga yordam berish uchun

foydali   bolgan   barcha   bitimlarni   aniqlash   ham   foydadan   holi

bolmaydi.

ii. Asosiy ishlardan biri bu barcha elektron pullar saqlanadigan kripto

valyutasi hamyonini olishimiz kerakligi uchun foydalanuvchi hisob

qaydnomalrini ishlab chiqishdir.Foydalanuvchiga imkoniyat berilishi

kerak u pulni yuboradimi yoki yoqmi.Birja yaratilgandan keyin uni

bozor pazitsiyasiga qarab boshqarish kerak agar ishlar yaxshi ketsa

har bir daqiqadagi tavfsilotlarni hisobga olish kerak.

iii.To'lovni   qayta   ishlash   vositasi   -   bu   esda   tutilishi   kerak   bo'lgan

muhim jihat. Mijozlar pulni muammosiz yuborishi yoki olib qo'yishi

uchun   menga   bank   va   to'lov   shlyuzi   API   kabi   samarali   to'lov

protsessorining   yordami   kerak.Bu   ham   etibor   qaratilishi   kerak

bo’lgan muhim jihat.

iv. Agregator roli ishlab chiqish ya’ni men turli xil onlayn manbalardan

olingan   ma'lumotlarni   to'plash   yoki   yig'ish   uchun   yig'uvchi   rolini

o’ynash   kerak.   Bu   foydalanuvchilarga   o'z   tangalarini   ishlab

chiqishda va aktivlar ro'yxatiga kiritishda yordam beradi. Bu jarayon

juda   qimmatga   tushadi,   chunki   agregator   soniyada   juda   ko'p

ma'lumot to'playdi va uni qayta ishlaydi.Agregator ishlab chiqilishi

bu qimmatga tushish aniq bolgan jarayondir.

v. Crypto   valyuta   birjasini   yaratihda   Savdo   yadrosi   ahamiyati   judda

kattaligi tufayli bu jarayoni ham etibordan qochirmasligimiz kerak

agar kripto valyuta birjangizni muammosiz boshqarishni istasam, u

---

holda operatsiyalarni amalga oshirish va balans miqdorini tekshirish

uchun   buyurtma   kitoblarini   yaratishda   yordam   beradigan   savdo

yadrosining yordami va yordamiga muhtojman. Bu jarayonda muhim

vosita bo'lib, savdo yadrosisiz oldinga siljish mumkin emas

vi.Yana   bir   muhim   jihatlardan   biri   bu   UI(User   interface)ga   etiborni

qaratish   bu   jarrayon   ham   judda   muhim   UI   hamman   app   larni

supporrt yani qolab quvatlashi muhum rol oynaydi.

vii.

Kripto   valyuta   web   ilovasi   yaratar   ekan   u   qancha   kripto

valyutalarni   qollab   quvatlashini   ham   nazardan   qochirmasligimiz

kerak deb oylayman foydalanuvchilarga bu jihatlarham muhim orini

egalaydi   shu   bilan   birga   men   bilan   ishlashga   rozi   bolgan

qatanshuvchilarga ham.

viii.

Cryptocurrency   hamyonini   ishlab   chiqish   Bajarilishi   kerak

bo'lgan hal qiluvchi vazifalardan biri bu kripto valyutasi hamyonini

yaratishdir.   Raqamli   tangalar   ushbu   hamyonlarda   saqlanadi.

Mijozlarning ishonch omilini yaxshilaydigan yaxshilangan xavfsizlik

tizimiga   ega   bo'lishi   kerak.   Hamyonlar   ikkiga   bo'linadi:   issiq   va

sovuq.Bu jihat ham etibor dan qolmasligi kerak deb oylayman.

ix.Demak   shu   bilan   birga   admin   control  tizimini   ham  oylab   chiqish

kerak boladi admin bolishi mumkin bolgan odamlarni ham yaxshilab

oylab ularga qanaqa ishlar taqsimlash ham muhimidir bu jihatni ham

etibordan  qolmasligi zarur.

x.  Endi esa muhim jihat kripto valyuta ayriboshlashga oziga boshqa bir

dastur   kerakligini   unutmasligim   kerak   bu   havfsiz   ishnchli   dastur

bolishi   muhim   rol   oynaydi   chunki   bu   web   ilovda

foydalanuvchilarning pullari saqlanadi oddiy bir hujim tufayli butun

boshli   tizim   ishdan   chiqib   ishonchliligi   yoqolishi   mumkin   bu   esa

katta muomolaga olib keladi buning uchun bizda 3 ta yol bor bular:

Birinchisi,   ozimning   dasturiy   ta'minotimni   ishlab   chiqish   Xo'sh,

boshlash uchun, bu eng qizg'in vazifalardan biri, chunki loyiha bilan

shug'ullanish   uchun   menga   maxsus   guruh   guruhi   kerak.   Jamoa

a'zolarining har biri dasturiy ta'minotni tushunishda va uning ishlash

jarayoni bilan yaxshi tanish bo'lgan taqdirda, loyiha muvaffaqiyatli

amalga   oshiriladi.Ularning   tarkibiy   qismlarining   har   birini   to'g'ri

talqin   qilishlari   muhim.   Ko'rib   chiqilishi   kerak   bo'lgan   yana   bir

haqiqat - bu dasturni ishlab chiqish uchun vaqt va byudjet. Hisob-

kitobga ko'ra, vaqt loyihaga qarab 6 oydan bir yilgacha yoki undan

ham ko'proq vaqtni oladi.Ikkinchi variantda men birjani yaratishda

---

qanday yordamchi vositalar mavjudligini aniq belgilashingiz kerak.

Bu erda, asosan, ishlab chiquvchilarning vazifasi, ular iloji boricha

xatolarni   birinchi   navbatda   qidirib   topgan   kodlarni   yaxshilash   va

keyin   xatolarni   tuzatish   yoki   o'zgartirishdir.Xususiy   dasturiy

ta'minotni qo'llab-quvvatlash

To'g'risini   aytganda,   uchinchi   variant,   ya'ni   tayyor   dasturiy

ta'minotdan   foydalanish,   ehtimol   bu   uchtasi   orasida   eng   osonidir.

Buning   sababi,   men   ozimning   ehtiyojlarimga   qarab   dasturiy

ta'minotni   ishlab   chiqishim   va   sozlashim   mumkin.Bu   erda   sinov

oldindan   amalga   oshiriladi   va   boshqa   afzalliklardan   biri   doimiy

parvarishlash   ehtiyojidan   qochadi.   Loyiha   talablariga   binoan   men

faqat bir nechta sozlamalarni bajarishim kerak. Bu shuningdek ko'p

vaqt va pulni tejaydi deb o'ylayman.

xi.Kripto-valyuta almashinuvining asosiy xususiyatlari Raqamli valyuta

birjasini   yaratmoqchi   bolganda,   ushbu   muhim   xususiyatlarni   birja

dasturida amalga oshirishni unutmaslik. Bularga foydalanuvchilarni

tezkor va muammosiz ro'yxatdan o'tkazish, tezkor ravishda kripto-

valyutalarni yuborish va qabul qilish, savdo hisobvaraqlariga kirish,

o'tmishdagi   operatsiyalar   tarixini   ko'rish,   mijozlarni   kecha-kunduz

qo'llab-quvvatlash,   balans   o'zgarishi   va   statistikani   kuzatish

kiradi.Bular foydalanuvchilar talablariga ham kiradi deb olsak hato

bolmaydi.

Bular faqat esdan chiqmasligi zarur bolgan qadamlar dir bulardan tashqari

bunday   web   ilovani   qilishda   nazarga   tutlishi   kerak   bolgan   jihatlar   kop

bularning   kopchiligi   dastur   ishlab   chiqlayotgan   vaqtada   etibor   beriladi

yoki  kopchiliki kripto valyutalar ishlashidan kelib chiqladi.