O’zbekiston respublikasi axborot texnologiyalari va kommunikasiyalarini rivojlantirish vazirligi

Modullashtirish

Modullashtirish - bu dasturiy ta’minot tizimini vazifalarni mustaqil bajarishga qodir bo’lgan bir nechta diskret va mustaqil modullarga bo’lish usuli. Bu modullar barcha dasturlar uchun asosiy konstruktsiyalash bloklari vazifasini o’tashi mumkin. Konstruktorlar modullarni shunday konstruktsiyalashga harakat qilishadiki, bunda ularni alohida va mustaqil ravishda ishlab chiqilishi va bajarilishi mumkin bo’ladi. Modulli konstruktsiyalash tasodifan bo’linish qoidalariga bo’ysunadi va muammoni hal qilish strategiyasini yengadi, chunki dasturiy ta’minotni modulli konstruktsiyalashning ko’plab afzalliklari bor.
Modullashtirishning afzalliklari:

• 
  Kichikroq qismlarni saqlash osonroq;
  
• 
  Dasturni funktsional jihatlariga qarab ajratish mumkin;
  
• 
  Istalgan darajadagi abstraktsiyani dasturga kiritish mumkin;
  
• 
  Ko’p aloqali komponentlar qayta ishlatilishi mumkin;
  
• 
  Bir vaqtning o’zida bir necha komponentlar bajarilishi mumkin;
  
• 
  Xavfsizlik jihatidan ta’minlangan.
  

Dasturiy modulni ishlab chiqishda quyidagi tartibga rioya qilish tavsiya etiladi:

• 
  Modul spetsifikatsiyasini o’rganish va tekshirish, dasturlash tilini tanlash;
  
• 
  Algoritm va ma’lumotlar tuzilishini tanlash;
  
• 
  Modulni dasturlash (kodlash);
  
• 
  Modul matnini sayqallash;
  
• 
  Modulni tekshirish;
  
• 
  Modulni kompilyatsiya qilish.
  

Dasturiy ta’minot modulini ishlab chiqishdagi birinchi qadam, asosan, dastur tuzilmasini pastdan tutashgan boshqarishdir: modulning spetsifikatsiyasini o’rganib chiquvchi, uning o’zi uchun tushunarli ekanligiga va ushbu modulni ishlab chiqish uchun etarli ekanligiga ishonch hosil qilishi kerak. Ushbu qadam oxirida dasturlash tili tanlanadi: garchi dasturlash tili allaqachon butun dasturiy ta’minot tizimi uchun oldindan belgilab qo’yilgan bo’lsa-da, shunga qaramay ba’zi hollarda (agar
dasturlash tizimi bunga yo’l qo’ysa) ushbu modulni amalga oshirish uchun ko’proq mos keladigan boshqa tilni tanlash mumkin (masalan, yig’ilish tili).
Dasturiy modulni ishlab chiqishning ikkinchi bosqichida, qo’yilgan muammoni hal qilish uchun yoki unga yaqin bo’lgan algoritmlar allaqachon ma’lum yoki yo’qligini aniqlash kerak. Agar mos algoritm topilsa, undan foydalanish maqsadga muvofiqdir. Modul o’z funktsiyalarini bajarganda foydalaniladigan ma’lumotlarning mos tuzilmalarini tanlash asosan ishlab chiqilayotgan modulning mantiqiy va sifat ko’rsatkichlarini oldindan belgilab beradi, shuning uchun uni juda mas’uliyatli qaror deb hisoblash kerak.
Uchinchi bosqichda modul matni tanlangan dasturlash tilida tuziladi. Modul spetsifikatsiyasida ko’rsatilgan funktsiyalarni amalga oshirishda hisobga olinishi kerak bo’lgan har xil tafsilotlarning ko’pligi osongina juda ko’p xato va noaniqliklarni o’z ichiga olgan juda chalkash matn yaratilishiga olib kelishi mumkin. Bunday modulda xatolarni topish va unga kerakli o’zgarishlarni kiritish juda ko’p vaqt talab qilishi mumkin. Shuning uchun modul matnini yaratish uchun texnologik jihatdan asosli va amalda tasdiqlangan dasturlash intizomidan foydalanish juda muhimdir. Dijkstra birinchi marta bunga e’tiborni qaratdi, tuzilgan dasturlashning asosiy tamoyillarini shakllantirdi va asoslab berdi. Amaliyotda keng qo’llaniladigan ko’plab dasturiy fanlar ushbu printsiplarga asoslanadi. Eng keng tarqalgan intizom
- bu bosqichma-bosqich takomillashtirish, bu 8.2 va 8.3-bo’limlarda batafsil muhokama qilinadi.
Modulni rivojlantirishning navbatdagi bosqichi dasturiy ta’minot tizimining sifat spetsifikatsiyasiga muvofiq modul matnini to’liq shaklga keltirish bilan bog’liq. Modulni dasturlashda ishlab chiquvchi modul funktsiyalarini to’g’ri bajarilishiga e’tibor qaratadi, to’liq bo’lmagan izohlarni qoldiradi va dastur uslubiga qo’yiladigan talablarning ayrim buzilishlariga yo’l qo’yadi. Modul matnini sayqallashda u talab qilinadigan sifatli ibtidoiylikni ta’minlash uchun matndagi mavjud sharhlarni tahrir qilishi va qo’shimcha izohlarni kiritishi kerak. Xuddi shu maqsadda dastur matni uslubiy talablarga javob beradigan tarzda tahrirlangan.
Modulni tekshirish bosqichi - bu modulning ichki mantig’ining xatolarini
tekshirishdan oldin (kompyuterda bajarilishidan foydalangan holda) qo’lda tekshirish, muhokama qilingan dasturlash texnologiyasi uchun ishlab chiqilgan umumiy printsipni amalga oshirish, dasturiy ta’minotni ishlab chiqishning har bir bosqichida qabul qilingan qarorlarni nazorat qilish zarurligi to’g’risida. Va nihoyat, modulni ishlab chiqishdagi so’nggi qadam modulni tekshirishni yakunlash (kompilyator yordamida) va modulni nosozliklarni tuzatish jarayoniga o’tishni anglatadi.