O`zbekiston respublikasi axborot texnologiyalari

I Telekommunikasiya haqida
Telekommunikatsiya bu - masofadagi aloqa (laticha) Aloqa (axborot almashinuvi jarayoni) tirik organizmlar, ekologik jamoalar va insoniyat jamiyati mavjudligining zarur shartidir. Ijtimoiy rivojlanish telekommunikatsiya texnologiyalarining rivojlanishi bilan birga keladi. Telekommunikatsiya texnologiyalari so'nggi bir necha o'n yilliklarda ayniqsa jadal rivojlanmoqda.
Telekommunikatsiyalarni masofaviy aloqa bilan shug'ullanadigan texnologiyalar deb ta'riflash mumkin va buni turli yo'llar bilan tushuntirish mumkin. turli telekommunikatsiya bo'limlarining mumkin bo'lgan bir ko'rinishi ko'rsatilgan.
Telekommunikatsiyalar: shakllari va turlari
Telekommunikatsiyalar ikki turga bo'linadi: bir yo'nalishli va ikki tomonlama. Ommaviy eshittirish va teleko‘rsatuvlar kabi bir yo‘nalishli ma’lumotlarning bir yo‘nalishda – markazdan abonentlarga uzatilishini nazarda tutadi. Ikki tomonlama ikki abonent o'rtasidagi dialogni qo'llab-quvvatlaydi.
Telekommunikatsiyalar mexanik va elektr vositalardan foydalanadi, chunki tarixan telekommunikatsiya mexanik shakldan elektr shakliga o'tib, tobora murakkab elektr tizimlarini qo'llagan. Bu milliy pochta, telegraf va telefon kompaniyalari kabi telekommunikatsiya sohasidagi ko'plab an'anaviy operatorlar ikkala shakldan ham foydalanishining sababi. Oddiy pochta va matbuot (gazetalarni jo'natish) kabi mexanik telekommunikatsiyalarning ulushi qisqarishi kutilmoqda, elektr, ayniqsa, ikki yo'nalishli ulushi esa ortib boradi va kelajakda dominant bo'ladi. Bizning zamonamizda korporatsiyalar va matbuot, birinchi navbatda, foydali biznes imkoniyati sifatida elektr telekommunikatsiyalari (telekommunikatsiyalar) bilan qiziqishadi.
Tarixiy jihatdan telekommunikatsiya taxminan shu tartibda rivojlangan.
Telekommunikatsiya tizimi- texnik ob'ektlar, tashkiliy tadbirlar va jarayonlarni amalga oshiruvchi sub'ektlar majmui: ulanish jarayonlari, uzatish jarayonlari va kirish jarayonlari.
Telekommunikatsiya tizimlari ma'lumot almashish uchun tabiiy yoki sun'iy muhitdan foydalanadi. Telekommunikatsiya tizimlari uzatish uchun foydalaniladigan vosita bilan birgalikda telekommunikatsiya tarmoqlarini tashkil qiladi. Eng muhim telekommunikatsiya tarmoqlari .Pochta aloqasi; umumiy foydalanishdagi telefon tarmog'i (PSTN); mobil telefon tarmoqlari; telegraf tarmog'i; Internet - kompyuter tarmoqlarining o'zaro ta'sirining global tarmog'i; simli eshittirish tarmog'i; kabel televideniesi tarmoqlari; televideniye va radioeshittirish tarmoqlari; davlat xizmati organlariga, havo va dengiz harakatini boshqarish tizimlariga, yirik sanoat majmualariga aloqa xizmatlarini ko‘rsatuvchi idoraviy aloqa tarmoqlari; global qutqaruv va xavfsizlik tarmoqlari.
Yuqorida sanab o'tilgan telekommunikatsiya tizimlari, qoida tariqasida, bir-biri bilan yaqin aloqada bo'lib, aloqani amalga oshirish uchun umumiy resurslardan foydalanadi. Har bir davlatda va global miqyosda bunday o'zaro hamkorlikni tashkil qilish uchun umumiy resurslardan foydalanishni tartibga soluvchi maxsus organlar mavjud; telekommunikatsiya tizimlarining o'zaro ta'sirining umumiy qoidalarini (protokollarini) aniqlash; ilg'or telekommunikatsiya texnologiyalarini rivojlantirish.
Masofadagi aloqani amalga oshirish uchun telekommunikatsiya tizimlari quyidagilardan foydalanadi: kommutatsiya tizimlari; uzatish tizimlari; uzatish kanallariga kirish va boshqarish tizimlari.
Tarmoqlarning tasnifi
Yoqilg'i agregatlarini tasniflash eng xarakterli funktsional, axborot va tizimli xususiyatlarga asoslanadi.
Hududiy tarqalish darajasi bo'yicha tarmoq elementlari (abonent tizimlari, aloqa tugunlari) global (shtat), mintaqaviy va mahalliy kompyuter tarmoqlarini (GVS, RVS va LAN) ajratib turadi.
Amalga oshirilgan funktsiyalarning tabiati bo'yicha tarmoqlar hisoblash (bunday tarmoqlarning asosiy funktsiyalari axborotni qayta ishlash), axborot (foydalanuvchilar talabiga binoan ma'lumotnoma ma'lumotlarini olish), axborot-hisoblash yoki aralash bo'linadi, ularda hisoblash va axborot funktsiyalari ma'lum, bo'lmagan - doimiy nisbat.
Nazorat qilish yo'li bilan FAlar bilan tarmoqlarga bo'linadi markazlashtirilgan (tarmoq bir yoki bir nechta boshqaruv organlariga ega), markazlashmagan(har bir karnayda tarmoqni boshqarish uchun imkoniyatlar mavjud) va aralash boshqaruv, unda ma'lum kombinatsiyada markazlashtirilgan va markazlashmagan boshqaruv tamoyillari amalga oshiriladi (masalan, markazlashtirilgan boshqaruv ostida faqat katta hajmdagi ma'lumotlarni qayta ishlash bilan bog'liq bo'lgan eng yuqori ustuvor vazifalar hal qilinadi).
Axborot uzatishni tashkil etish to'g'risida tarmoqlar axborot tanlash va axborotni marshrutlash bilan tarmoqlarga bo'linadi. Tarmoqlarda ma'lumotlarni tanlash bilan, monokanal asosida qurilgan, ASning o'zaro ta'siri ularga qaratilgan ma'lumotlar bloklarini (ramkalarini) tanlash (tanlash) orqali amalga oshiriladi: tarmoqda uzatiladigan barcha kadrlar tarmoqning barcha ASlarida mavjud. , lekin faqat AS ular ramka nusxasini olish uchun mo'ljallangan. Marshrutlash ma'lumotlariga ega tarmoqlarda kadrlarni jo'natuvchidan qabul qiluvchiga o'tkazish uchun bir nechta marshrutlardan foydalanish mumkin. Shuning uchun tarmoqning aloqa tizimlaridan foydalangan holda optimal (masalan, kadrni adresatga etkazib berish muddati bo'yicha eng qisqa) marshrutni tanlash muammosi hal qilinadi.
Ma'lumotlarni uzatishni tashkil etish turi bo'yicha axborotni marshrutlash tarmoqlari sxema (kanal) kommutatsiyasi, xabarlarni kommutatsiya qilish va paketli kommutatsiya tarmoqlariga bo’linadi. Aralash ma'lumotlarni uzatish tizimlaridan foydalanadigan tarmoqlar mavjud.
Topologiya bo'yicha, bular. TVSdagi elementlarning konfiguratsiyasi, tarmoqlar ikki sinfga bo'linadi: translyatsiya va ketma-ket. Eshittirish konfiguratsiyalari va ketma-ket konfiguratsiyalarning aksariyati (ring, smart-markazli yulduz, ierarxik) LAN uchun xosdir. Keng maydon va mintaqaviy tarmoqlar uchun eng keng tarqalgani ixtiyoriy (mesh) topologiyadir. Ierarxik konfiguratsiya va "yulduzcha" ham qo'llanilishini topdi.
V translyatsiya konfiguratsiyasi istalgan vaqtda kadrlarni uzatish uchun faqat bitta ish stantsiyasi (abonent tizimi) ishlashi mumkin. Tarmoqdagi qolgan shaxsiy kompyuterlar ushbu ramkani olishlari mumkin, ya'ni. bunday konfiguratsiyalar ma'lumotni tanlash bilan LAN uchun odatiy hisoblanadi. Eshittirish konfiguratsiyasining asosiy turlari - umumiy avtobus, daraxt, passiv markazli yulduz. Umumiy shinaga ega LANning asosiy afzalliklari tarmoqni kengaytirishning soddaligi, qo'llaniladigan boshqaruv usullarining soddaligi, markazlashtirilgan boshqaruvga ehtiyoj yo'qligi, kabelning minimal sarflanishi. Daraxt LAN - bu avtobus tarmog'ining yanada rivojlangan versiyasi. Daraxt bir nechta avtobuslarni faol takrorlagichlar yoki passiv ko'paytirgichlar ("markalar") bilan ulash orqali hosil bo'ladi, daraxtning har bir novdasi segmentdir. Bir segmentning ishlamay qolishi qolganlarning ishdan chiqishiga olib kelmaydi. Yulduzli topologiyaga ega LANda markazda passiv ulagich yoki faol repetitor mavjud - juda oddiy va ishonchli qurilmalar.
Axborot marshrutiga ega tarmoqlar uchun xos bo'lgan ketma-ket konfiguratsiyalarda ma'lumotlarni uzatish bir shaxsiy kompyuterdan qo'shni kompyuterga ketma-ket amalga oshiriladi va tarmoqning turli qismlarida har xil turdagi jismoniy uzatish vositalaridan foydalanish mumkin.
Transmitterlar va qabul qiluvchilar uchun talablar eshittirish konfiguratsiyasiga qaraganda pastroq. Ketma-ket konfiguratsiyalarga quyidagilar kiradi: ixtiyoriy (uyali), ierarxik, halqa, zanjir, aqlli markazga ega yulduz, qor parchasi. LANlarda eng keng tarqalgani halqa va yulduzcha, shuningdek aralash konfiguratsiyalar - star-ring, star-bus.
Halqali topologiyaga ega bo'lgan LANda signallar faqat bitta yo'nalishda, odatda soat miliga teskari yo'nalishda uzatiladi. Har bir shaxsiy kompyuter to'liq xotiraga ega. Ramkani halqa bo'ylab harakatlantirganda, har bir shaxsiy kompyuter ramka oladi, uning manzil maydonini tahlil qiladi, agar u ushbu shaxsiy kompyuterga qaratilgan bo'lsa, ramkaning nusxasini oladi va kadrni qayta uzatadi. Tabiiyki, bularning barchasi halqada ma'lumotlar uzatishni sekinlashtiradi va kechikishning davomiyligi shaxsiy kompyuterlar soniga qarab belgilanadi. Ramkani halqadan olib tashlash odatda jo'natuvchi stantsiya tomonidan amalga oshiriladi. Bunday holda, ramka halqa atrofida to'liq aylana hosil qiladi va uni kvitansiya sifatida qabul qiladigan jo'natuvchi stantsiyaga qaytadi - qabul qiluvchi tomonidan ramkaning qabul qilinishini tasdiqlash. Ramkani halqadan olib tashlash qabul qiluvchi stantsiya tomonidan ham amalga oshirilishi mumkin, keyin ramka to'liq aylanani tugatmaydi va jo'natuvchi stantsiya tasdiqlovchi kvitansiyani olmaydi.
Ring tuzilishi monokanaldan foydalanishning yuqori samaradorligi, arzonligi, boshqarish usullarining soddaligi va monokanalning ishlashini kuzatish qobiliyati bilan LANning etarlicha keng funksionalligini ta'minlaydi.
Eshittirish va ko'pgina ketma-ket konfiguratsiyalarda (halqadan tashqari) kabelning har bir segmenti ikkala yo'nalishda signal uzatilishini ta'minlashi kerak, bunga erishiladi: yarim dupleks aloqa tarmoqlarida - ikki yo'nalishda o'zgaruvchan uzatish uchun bitta kabeldan foydalanish; dupleks tarmoqlarda - ikkita bir tomonlama kabeldan foydalanish; keng polosali tizimlarda - ikki yo'nalishda signallarni bir vaqtning o'zida uzatish uchun turli xil tashuvchi chastotalardan foydalanish.
Global va mintaqaviy tarmoqlar, mahalliy tarmoqlar kabi, printsipial jihatdan bir hil (bir hil) bo'lishi mumkin, ularda dasturiy ta'minot bilan mos keladigan kompyuterlar va geterogen (geterojen), shu jumladan dasturiy ta'minot bilan mos kelmaydigan kompyuterlar qo'llaniladi. Biroq, issiq suv ta'minoti va DCS uzunligi va ularda ishlatiladigan kompyuterlarning ko'pligi hisobga olinsa, bunday tarmoqlar ko'pincha heterojendir.
Telekommunikatsiya tizimlarining (TCS) yoki ma'lumotlarni uzatish tizimlarining (SPD) asosiy vazifasi abonentlar o'rtasida tezkor va ishonchli ma'lumot almashinuvini tashkil etishdir. TCS samaradorligining asosiy ko'rsatkichi - axborotni etkazib berish muddati - bir qator omillarga bog'liq: aloqa tarmog'ining tuzilishi, aloqa liniyalarining o'tkazuvchanligi, o'zaro aloqada bo'lgan abonentlar o'rtasidagi aloqa kanallarini ulash usullari, ma'lumot almashish protokollari, abonentlarning ma'lumotlarga kirish usullari. uzatish muhiti va paketlarni marshrutlash usullari.
Tarmoqlar, liniyalar va aloqa kanallarining turlari. TVS aloqa tarmoqlaridan foydalanadi - telefon, telegraf, televizor, sun'iy yo'ldosh. Aloqa liniyalari sifatida quyidagilar qo'llaniladi: kabel (oddiy telefon liniyalari, o'ralgan juftlik, koaksial kabel, optik tolali aloqa liniyalari (FOCL yoki yorug'lik yo'riqnomalari), radiorele, radio liniyalari.
Orasida kabel liniyalari yorug'lik qo'llanmalari eng yaxshi ishlashga ega. Ularning asosiy afzalliklari: optik diapazonda elektromagnit to'lqinlardan foydalanish hisobiga yuqori o'tkazuvchanlik (sekundiga yuzlab megabit); tashqi elektromagnit maydonlarga befarqlik va o'zining elektromagnit nurlanishining yo'qligi, optik kabelni yotqizishning past mehnat zichligi; uchqun, portlash va yong'in xavfsizligi; agressiv muhitga qarshilik kuchaygan; kichik o'ziga xos tortishish (chiziqli massaning tarmoqli kengligiga nisbati); keng qo'llanish sohalari (umumiy foydalanish avtomagistrallarini yaratish, mahalliy tarmoqlarning periferik qurilmalari bilan kompyuter aloqasi tizimlari, mikroprotsessor texnologiyasida va boshqalar).