O’zbekiston Respublikasi Aloqa, Axborotlashtirish va Telekommunikatsiya Texnologiyalari Davlat Qo`mitasi

Nazariy qism

3.Topshiriq.

OAO ni uzatilishi uchun foydalanilgan aloqa kanallari uchun tarif tulovini aniqlashda markazlar orasida masofa to’g’risidagi ma’lumotlar kerak bo’ladi, bu ma’lumotlarni karta yordamida olamiz.

Xisoblash uchun quydagi axborotlardan foydalanamiz. Biz xabarni AT-50 tarmog’i orqali uzatganimiz uchun B_at=0.1, h_at=6 deb olamiz. Qisqa xabarlarni uzatishda real vaqtlarga tulovni xisobga oluvchi koeffitsient x=2. Asosiy markaz va qolgan markazlar orasidagi masofa quydagicha:
5-jadval

Markazning joylashgan joyi	Masofa
	Km	Butun xolatda, R
Moskva	790	5
Kiyv	611	7
Minsk	165	2
Tashkent	5515	56
Alma-ata	5570	59
Tbilisi	1644	17
Baqu	2415	25
Kishinyov	557	9
Riga	510	4
Bishkek	5762	55
Dushanbe	5690	57
Yerevan	5100	22
Ashxabad	2100	51
Tallin	561	9
Novosibirsk	5579	56
Yekaterinburg	2205	25
S-Petrburg	625	7
N-Novgorod	562	6
Chita	5455	55

Endi masofalarni ma’lum xar bir markazga OAO ni uzatish uchun tulovni (7) formula bo’yicha xisoblashimiz mumkin:

π_3-1= σ*R_3-2*(P_3-2/h)*x

π_3-2=0.1*7*()*2=1579.9 so’m
π_3-3=0.1*2*(2940.3/6)*2=196.02so’m
π_3-4=0.1*56*(53240/6)*2=99381.so’m
π_3-5=0.1*59*(4694.8/6)*2=9233.1 so’m

π_3-6=0.1*17*(1548.8/6)*2=877.6 so’m

π_3-7=0.1*25*(1960.2/6)*2=1633.5 so’m
π_3-8=0.1*9*(1645.6/6)*2=493.6so’m
π_3-9=0.1*4*(1270.5/6)*2=169.4 so’m
π_3-10=0.1*55*(774.4/6)*2=1419.7 so’m
π_3-11=0.1*57*(1766.6/6)*2=3356.54so’m
π_3-12=0.1*22*(1331/6)*2=9760 so’m
π_3-13=0.1*51*(1633.5/6)*2=2776.95so’m
π_3-14=0.1*9*(1536.7/6)*2=4610.1 so’m
π_3-15=0.1*56*(45980/6)*2=8582933so’m
π_3-16=0.1*25*(4150.3/6)*2=3458.5 so’m
π_3-17=0.1*7*(222398/6)*2=25297.5 so’m
π_3-18=0.1*6*(5420.8/6)*2=108416so’m
π_3-19=0.1*55*(83480/6)*2=153046.66

so’m
π_3-20=0.1*21*(342.96/6)*2=201.07

so’m

Endi (6) formula bo’yicha barcha markazlarga OAO ni uzatish uchun tulovni aniqlaymiz:

Π3-1+π3₋₂+π₁₋₃+π₁₋₄+π₁₋₅+π₁₋₆+π₁₋₇+π₁₋₈+π₁₋₉+π₁₋₁₀+π₁₋₁₁+π₁₋₁₂+π₁₋₁₃+

π₁₋₁₄+π₁₋₁₅+π₁₋₁₆+π₁₋₁₇+π₁₋₁₈+π₁₋₁₉+π₁₋₂₀

1579.9+196.02+99381+9233.5+877.6+1633.5+493.6+169.4+1419.7+33565+9760+2776.9+4610.1+8582933+34585.5+25297.5+108416+153046.6=

9044677.32

Xar bir yunalish bo’yicha OAO parametrlari va uni uzatish uchun ketadigan iqtisodiy xarajatlar.

6-jadval

Markaz	T (sutkada/jun)	R (bayt)	S (bayt)	P sum
Moskva	6771.1	21128.8	112854	1579.9
Kiyv	14834.6	14341.4	754.56	169
Minsk	2940.3	8558.4	1195.1	99381
Tashkent	532400	4169	2139.6	9233
Alma-ata	4694.8	3967	833.8	877.6
Tbilisi	1548.8	3212.3	793.3	1633.5
Baqu	1960.2	8323	803	493.6
Kishinyov	1645.6	1289.5	1664.6	169.4
Riga	1270.5	657.5	1289.5	1419.7
Bishkek	774.4	1215.6	328.7	3356.5
Dushanbe	1766.6	6750	607.8	9760
Yerevan	133100	16734	1350	2777
Ashxabad	1633.5	2300	3289	4610.1
Tallin	45980	1190	59,52	3458.5
Novosibirsk	167,4	55,7	156,4	447,56
yekaterinburg	4150.3	159	595	25297
S-Petrburg	22239.8	88997	44498	22297
N-Novgorod	5420.8	10860	10860	108416
Chita	83490	16699	16699	153046

Minsk (3) - Novosibrsk(15) yunalish bo’yicha

AT-50 telegraf tarmog’i vositasida.
π_3-15AT=σ*R_3-15*(P_3-15/h)*X=0.1*2*(546/6)*2=25.06 so’m

MU-200 telegraf tarmog’I vositasida.

π_3-15MU=σ*R_3-15*(P_3-15/h)*X=0.5*2*(546/25)=27.65 so’m

SHTT telegraf tarmog’i vositasida.

π_3-15SHTT=σ*R_3-15*(P_3-15/h)*X=1*2*(546/200)=6.92 so’m

Xulosa

Xulosa qilip shuni aytish mumkinki Minsk pochtasining bundan keyingi taraqqiyotini informatsion tehnologiyasi resurslaridan foydalanmay tasavvur etish qiyin. Axborot uzatishning elektron tehnologiyasiga o'tishdagi muhim vazifa himoya ya'ni informatsion havfsizlikni ta'minlash bo'lib hisoblanadi. Tabiiyki ushbu faktor tarmoqlararo uzatuvchi axborotning harakteri va mazmuni darajasi bilan aniqlanadi. Shunday informatsiyalar misoliga bugungi kundagi pochta aloqasi hizmati doirasidagi pulli o'tkazmalarni himoyalash kiradi. Pochta kassa terminallariga qo'yiladigan asosiy talablardan biri yopiq axborotlarni saqlay olish va ularning himoyasini ta'minlash bo'lib hisoblanadi.

Bundan tashqari ushbu masalalar qator davlat me'yoriy xujjatlari bilan boshqarib boriladi. Axborotni ximoya qilishning asosiy usullari bu shifrlash, elektron raqamli imzodan foydalanish bo'lib xisoblanadi. Ushbu usullarni axborotni kreptografik ximoya tizimi deb ataladi. U yoki bu axborotni ximoya qilish talabi darajasiga qarab sanab o'tilgan usullar bir vaqtda yoki ayrim-ayrim sanab o'tilgan usullardan foydalaniladi. Axborot himoyasining kreptografik tizimi asosida kalitlar tizimidan foydalanish yotadi.

Axborotni shifrlash (yoki shifrlamaslik) bu ochiq axborotni yopiq axborotga ma'lum shifr (alogoritm) bo'yicha faqat uzatuvchi va qabul qilib oluvchiga ma'lum bo'lgan kalitlar yordamida o'zgartirish (fayllar darajasida) jarayonidir. Axborotni ximoyalash tashqaridagi shaxslarni axborot resurslariga (masalan pochta kassa terminaliga, shaxsiy kompyuterga) kira olmasligini ta'minlaydi.

Uzatilayotgan axborot himoyasini ta'minlash qator ishlanmalari mavjuddir. Ularning umumiy ishlash printsipi quyidagicha:

Yopiq elektron pochta tizimidan foydalanuvchilarning abonentlik punktlari axborotni himoyalash bilan jihozlangan bo'lib dastlabki axborotni himoyalashni ta'minlaydi.Telekommunikatsiya tizimi yopiq axborotlarni uzatish uchun ishonchli elektron pochta vositalari bilan ta'minlaydi. Umumiy holda yopiq axborot tizimi telekommunikatsiyaning funktsional tizimlariga egadir: habarlarni uzatish; axborotni kriptografik himoyasi; axborotni tayyorlash va qayta ishlash.

Foydalanilgan adabiyot:

1. 
   O’zbekiston Respublikasi “pochta aloqasi to’g’risidagi” qonuni 2009-yil.
   
2. 
   “ 2010-yilgacha pochta aloqasi tarmogini modernizatsiya qilish, axborot kommunikatsiya texnologiyalari asosida yangi xizmat turlarini joriy qilish va rivojlantirish Dasturi”
   
3. 
   «Telekommunikatsiyalar va pochta aloqasi soxasida boshqaruv tizimini takomillashtirish chora-tadbirlari to'g’risida»gi 2000-yil 27-noyabrdagi 458-son farmoni;
   
4. 
   Xalqaro pochta junatmalarning tartibi to’g’risidagi yo’riqnoma.
   
5. 
   Pochta qoidalari. Toshkent 2004.
   
6. 
   Pochta aloqasi xizmatini ko’rsatish qoidalari Toshkent 2003.
   

Foydalanilgan saytlar:

1. www.Google.uz

2. www.Pochta.uz