O’zbekiston respublikasi aloqa, axborotlashtirish va telekommunikatsiya texnologiyalari davlat qo’mitasi

 
18- rasm. 
 
 
 
 
 
 
Bu  masalada  6  ta  noma’lum 
lar  bor.  Mantiqiy  muloxazalarga  ko’ra 
jadvalni  to’ldirish  eng  arzon  katakdan  boshlangani  ma’qul.  Shunga  ko’ra 
deb olamiz. U xolda  2-iste’molchi to’liq ta’minlandi. Demak 
deb 
olinishi  kerak.  Qolgan  to’rtta  katakdan  eng  arzoni 
katagi.  Shuning  uchun 
 
deb 
olishimiz 
mumkin. 
U 
xolda 
avtomatik 
tarzda 
ekanligi    kelib  chiqadi.  Bu  qiymatlar  jadvalga 
kiritilgan. Maqsad funktsiyasini xisoblaymiz. 
 
 
ekanligini 
ko’ramiz. 

---

104 
 
 
Transport  masalasini  umumiy  ko’rinishda  ishlash  ancha  murakkab  bo’lar 
ekan.  Mavjud  algoritmlar  xam  masalaning  taqribiy    echimini    rejani  ketma-ket 
yaxshilash usuliga ko’ra topishga mo’ljallangan. 
 
Biz bu erda tanlangan echimni  optimallikka tekshirish va optimal bo’lmasa 
yaxshilashning  bir  qadamida  to’xtalamiz.  Faraz  qilaylik,  mantiqiy    muloxaza  va  
masala  shartlariga    moslab  biror 
echim  topilgan  bo’lsin.  Uni  optimallikka 
tekshirish  quyidagicha  olib  boriladi.  Reja  to’ldirilgan  jadvalning  birorta  
to’rtburchaklik  bo’lagini  olamiz  va  uning  burchaklaridagi  kataklarini  o’z 
qiymatlari bilan shablon sifatida  
p                     q  
 
 
 
 
 
 
 
 
 
ko’chirib yozamiz. 
qatorlar va 
 ustunlar kesishgan joylardagi kataklardan tuzilgan  shablonni 
olamiz.  Shu  kataklar  orqali  umumiy  planni,    boshqa  kataklar  o’zgarmay, 
o’zgartirish  natijasini    taxlil  qilib  ko’ramiz.  Kataklar  umumiy    shart  orqali 
bog’langan.  Mumkin  bo’lgan  o’zgarishlarnigina  qaraladi,  ya’ni 
bo’lishi 
shart. Reja o’zgarishi xarajatlarining xam o’zgarishiga olib keladi. Masalan bizlar 
tanlagan shablonda mumkin bo’lgan o’zgarishlardan biri bo’lishi mumkin. Chunki 
ustun va qator  bo’yicha  yig’indi o’zgarmasligi kerak. 
 
 Bunda  xarajatlar  o’zgarishi 
ifoda  bo’yicha    aniqlanadi. 
Agar 
chiqsa rejani yaxshilash mumkin, aks xolda yaxshilash mumkin emas 
degan    xulosaga  kelamiz.  Bu  erda  o’zgarish  bir  birlik  olinayotganiningsababi 
axamiyatsiz.  Natija  rejaning  yaxshi  yoki  yaxshimasligida 
  bo’lsa  yaxshi, 

---

105 
 
    bo’lsa  yomon.  Agar  jadvaldagi  mumkin  bo’lgan  barcha  shablonlar 
bo’yicha  reja  yaxshi  degan  xulosa  kelib  chiqsaplan  optimal  bo’ladi.  Bu  erda  
hisoblashlar 
hajmini 
 
tasavvur 
qilish 
uchun 
shablonlar 
sonini 
keltiramiz.
ta 
shablonbo’ladi. 
 
bo’lsa 
  ta  shablon    bo’lar  ekan.  Rejani  yaxshilashning  har 
bosqichida ana shu 450ta shablon bo’yicha nazorat bo’lishi kerak. 
 
 Keltirilgan  qoidaning      tadbiqini  namoyish  qilish  uchun    18-rasmda 
keltirilgan  misol  javobini  taxlil  qilamiz.  Bu  erda 
ta 
shablon bor. Xar birini alohida olib taxlil qilamiz. 
 
1)                                                                              2) 
15 
0 
17 
0 
14 
150 
12 
100 
 
3) 
17 
0 
13 
200 
12 
100 
16 
50 
1-shablonda rejani o’zgartirish iloji yo’q. 
2-shablonda o’zgarish sxemasi  
Q1 
-1 
-1 
Q1 
ko’rinishda ifodalanib xarajatlar o’zgarishi  
 
3-shablonda o’zgarish sxemasi 
Q1 
-1 
15 
0 
13 
200 
14 
150 
16 
50 

---

106 
 
-1 
Q1 
 
Demak  tanlangan  reja  optimal  ekan,  chunki  barcha 
  Agar 
lar  orasida 
manfiysi  uchrasa  plan  optimal  emas  deyilar  edi.  Bunday  xolda 
bo’lgan 
shablonda ko’rsatilgan yo’nalishda mumkin bo’lgan maksimal o’zgarish qilinadi. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
SONLI USULLAR VA DASTURLASH fanidan ma’ruzalar matni