O’zbekiston respublikasi aloqa, axborotlashtirish va telekommunikatsiya texnologiyalari davlat qo’mitasi

O’Quv televideniyasining O’Quv jarayonidagi o’rni va imkoniyatlari. Teleko‘rsatuv boshqa O‘Quv-texnik vositalari kabi O‘Quv-tarbiya ishlarida muhim o‘rin egallaydi. Uning qo‘llanishi pedagogikaning ta‘lim berish va yosh avlodni tarbiyalash kabi muhim vazifalarni hal qilishda O‘Qituvchiga yordam beradi.

O‘Quv teleko‘rsatuvi O‘Quv jarayonida kino bilan bir qatorda ekran vositasi sifatida ham qo‘llaniladi. SHu bilan birga uning o‘ziga xos bir qator didaktik va texnik afzalliklari ham bor.

Televedenie texnikasi yordamida dars jarayonida kerakli informatsiyani yirik planda zarur bo‘lgan vaqtda kiritish mumkin. Ekranda sodir bo‘layotgan dodisalarda guyoki O‘Quvchilarning o‘zi ham katnashayotgandek bo‘lib tuyuladi. Teleko‘rsatuv yordamida O‘Qituvchining nutki, uning fikr yuritishi, datti- darakatlari yakkol namoyon bo‘ladi.

O‘Quv kinematografiyasidan farqli ravishda, televizor ekranida lektor va O‘Qituvchi aksining yirik planda paydo bo‘lishi berilayotgan informatsiyaning ta‘sirchanligini kuchaytiradi. Ayniqsa yirik plandan foydalanilganda voqea, dodisalarning alohida kismlari ya kkollashtirilgan holda tasvirlanadi. Bu esa urganilayotgan narsani tadlil qilishga imkon beradi. Natijada O‘Quvchilarning idrok qilish qobiliyatlari faollashadi.urgan

SHunday kilib, o‘zining xususiyati bilan bir-biriga yakin bo‘lgan bu ikki O‘Quv vositasi - teleko‘rsatuv va kinematografiya o‘ziga xoslikka ega. SHuning uchun O‘Quv jarayonida ularning dar biri dars turkumining ma‘lum kismlarida qo‘llanilishi maqsadga muvofaq . SHu maqsadda mamlakatimizda O‘Quv kinofilm- lari bilan bir qatorda, turli fanlar bo‘yicha O‘Quv teleflmlari ham ishlab chi- karilmokda. «Kosmosga uchishlar», «Plazma ish bajarmokda»,

«Atrofimizdagi elektronika», «Texnikadagi tebranishlar», «Elektr energiyasini hosil qilish», «Ultratovushning qo‘llanilishi», «Radio va uning qo‘llanilishi» va boshqalar shunday O‘Quv telefilmlari jumlasidandir.

Dars jarayonida telefilmlardan foydalanish ta‘limning ilmiylik dara- jasini oshirish hamda tabiiy fanlarni O‘Qitishning eksperimental asoslarini kuchaytirish, O‘Quvchilarda amaliy malaka va kunikmalar hosil qilish, ularni xalq xo‘jaligida qo‘llaniladigan yangi texnikaning rivojlanish yunalishlari bilan tanishtirish imkoniyatini yaratadi.

O‘Quv jarayonida ko‘zda tutilgan ekskursiyalarni amalga oshirish maqsadida O‘Quvchilarni maktabdan tashqari turli ob‘ektlarga olib borishga to‘g‘ri keladi. Bu xol O‘Quv jarayonini ilmiy asosda tashkil qilish rejalarining bo‘zilishiga olib

keladi. Televizion montaj yordamida esa istalgan bir ekskursiya ob‘ektini ekranda O‘Quvchilarga tula namoyish qilish mumkin. Bunday ekskursiya odatdagi ekskursiyaga nisbatan muayyan afzalliklarga ega. Teleekskursiya filmini montaj qilishda ob‘ektning turli soda va tomonlarini rasmga olish, bunda multipli- katsiyadan foydalanish, kadrni tuxtatish, uni turli tezlikda darakatlantirish va shularga o‘xshash imkoniyatlardan foydalanish ana shu afzalliklar jumlasidandir.

Masalan, biologiya O‘Qituvchisi dujayra to‘zilishini O‘Quvchilarga tushunti- rish maqsadida dar bir O‘Quvchiga mikroskopning okulyariga karashga imkon beri- shi kerak. Faqat shundagina O‘Qituvchi tushuntirishi lozim bo‘lgan dars kerakli kurgazmalilikni ta‘minlaydi. Agar shu holda telemikroskopdan foydalanib, xu- jayra tasviri katta ekranda namoyish qilinsa, bir vaqtning o‘zida sinfdagi O‘Quvchilarning barchasi bu tasvirni ko‘zatadi. SHunday yul bilan nozik fizik tajribalarni ham namoyish qilish mumkin. Diamagnit lentasiga yozib olingan bunday darslarning parchalari televizion darslar kutubxonasini, ya‘ni videote- kani tashkil qiladi.

O‘Quv telefilmi ta‘limning emotsional tomonini kuchaytirish imkonini beradi. Teleko‘rsatuv va kinoni namoyish qilishdan oldin O‘Qituvchi telefilm- ning ko‘rsatuv mavzusi, mazmuni va o‘tilgan yoki endi o‘tiladigan darslar mavzuiga bog‘likligi haqida qisqacha ma‘lumot beradi.

Ichki O‘quv teleko‘rsatuv sistemasi esa asosan sanoat televizion kurilmalari (PTU), videokamera, videomagnitofon, televizor va bir qator mos- lamalardan iborat bo‘lib, u oddiy sinf ko‘rgazma qurilmasidan tortib, to keng tarmoklangan hamda oliy O‘quv yurtining barcha binolarini qamrab olgan yagona sistema bo‘lishi mumkin.