O‘zbekiston respublikasi adliya vazirligi

 
5-§. Qishloq xo„jaligida pudrat shartnomasi 
 
Qishloq xo‗jaligida ko‗proq qo‗llaniladigan shartnoma turlaridan biri 
bu-pudrat 
shartnomasidir. 
O‗zbekiston 
Respublikasi 
Fuqarolik 
kodeksining 37-bobi, 631-635- moddalarida o‗z ifodasini topgan. 
Fuqarolik Kodeksining 631-moddasiga ko‗ra,‖Pudrat shartnomasi 
bo‗yicha bir taraf (pudratchi) ikkinchi taraf (buyurtmachi)ning 
topshirig‗iga binoan ma‘lum bir ishni bajarish va uning natijasini 
buyurtmachiga belgilangan muddatda topshirish majburiyatini oladi, 
buyurtmachi esa ish natijasini qabul qilib olish va buning uchun haq 
to‗lash majburiyatini oladi. Agar qonun hujjatlarida yoxud taraflar 
kelishuvida boshqacha tartib nazarda tutilgan bo‗lmasa, ishni bajarish 
uchun pudratchi tavakkal qiladi‖. 
Qishloq xo‗jaligi ishlab chiqarishini oila (jamoa) pudrati asosida 
tashkil etish, ya‘ni qishloq xo‗jaligida mehnatni tashkil etishning oila 
pudrati shakli bugungi kunda samarali usullardan biri sifatida qishloq 
amaliyotiga tatbiq etilmoqda. Chunki qishloq xo‗jaligida mehnatni tashkil 
etishning oila (jamoa) pudrati shakli ishlab chiqarish samaradorligini 
oshirishda bosh omil bo‗ladi. Shu bilan birga, oila (jamoa) pudrati ishlab 
chiqarishni tashkil etishni yengillashtirish, mehnat shartnomasi asosida 
qo‗shimcha ish joylari yaratish, boshqarishning demokratiyalashuvi kabi 
mezonlarni rivojlantirishga ham olib keladi. 
O‗zbekiston Respublikasi Konctitutsiyasi, Fuqarolik kodeksi, Yer 
kodeksi, "Fermer xo‗jaligi to‗g‗risida"gi, "Xo‗jalik yurituvchi subyektlar 
faoliyatining shartnomaviy huquqiy bazasi to‗g‗risida"gi Qonunlar va 
boshqa ko‗pgina normativ-huquqiy hujjatlarda oila (jamoa) pudrati 
tushunchasi ochib berilgan. Chunonchi, O‗zbekiston Respublikasi Yer 
kodeksining 51-moddasida oila (jamoa) pudrati shartnomasini tartibga 
soluvchi me‘yoriy hujjatlarda ushbu shartnomani tuzish tartibiga ham 
alohida e‘tibor berilgan. Oila (jamoa) pudrati shartnomasi har yili qishloq 

---

237 
xo‗jaligi tovar ishlab chiqaruvchilar bilan oila boshlig‗i (jamoaning 
vakolat berilgan vakili) o‗rtasida tuziladi. 
Oila (jamoa) pudrati shartnomasida quyidagilar nazarda tutiladi: -yer 
uchastkasining o‗lchami, joylashgan joyi va holati; yer uchastkasidan 
foydalanish shartlari, taraflarning almashlab ekish sxemasiga muvofiq 
yerning hosildorligi va sifatini oshirish, tuproq unumdorligini saqlash va 
oshirish borasidagi majburiyatlari; yetishtiriladigan qishloq xo‗jaligi 
mahsulotining miqdori va turlari, uning sifati; yetishtirilgan qishloq 
xo‗jalik mahsulotining bahosi, unga haq to‗lash va uni realizatsiya qilish 
shartlari; taraflarning shartnoma majburiyatlarini bajarmaganlik uchun 
javobgarligi va ularning xohishiga ko‗ra boshqa shartlar. Bizning 
fikrimizcha, oila (jamoa) pudrati shartnomasining huquqiy asoslarini 
takomillashtirish maqsadida oila pudrati shartnomasini kamida 5 yil 
muddatga emas, balki uzoq muddatga (masalan 10-15 yil) tuzish maqsadga 
muvofiqdir. Oila (jamoa) pudrati shartnomasining ijara shartnomasidan 
asosiy farqi shundaki, bunda oila pudrati muayyan qishloq xo‗jaligi 
mahsulotini yetishtirish va uni buyurtmachiga, ya‘ni fermer yoki shirkat 
xo‗jaligiga kelishilgan muddatlarda topshirish, buyurtmachi esa mazkur 
mahsulotni qabul qilish va uning uchun haq to‗lash majburiyatini oladi. 
Oila (jamoa) pudrati shartnomasining huquqiy asoslarini belgilab 
bergan me‘yoriy hujjatlarda ushbu shartnoma taraflari, subyektlari bo‗lgan 
qishloq xo‗jaligi tovar ishlab chiqaruvchilar va oila pudrati shartnomasi 
tomonlarining huquq va majburiyatlari belgilab berilgan. Jumladan, 
pudratchi ijtimoiy ta‘minot huquqidan foydalanishga, o‗ziga yetkazilgan 
zararni undirishga, boy berilgan foydaning qoplanishini talab qilishga, 
berilgan yer uchastkasidan belgilangan maqsadda foydalanishga, 
daromadlar olishga haqli bo‗lsa, o‗z navbatida yerdan samarali 
foydalanish, shartnomada kelishilgan qishloq xo‗jalik mahsulotini 
yetishtirish va buyurtmachiga topshirish, moddiy-texnika resurslaridan 
tejamli foydalanish kabi majburiyatlarni bajarishlari lozim bo‗ladi.