O‘zbekiston respublikasi adliya vazirligi

1980-yillarning boshida hukumat taqdim etgan Mahsulot bilan 
To„lash (MBT) dasturi hosil yetishtirish sohasiga sezilarli ta‟sir etdi. 
Bu dastur g„alla, guruch va paxta hosilining jamlangan ehtiyot 
miqdorini kamaytirish, bozor narxlarini kuchaytirish va hukumat 
hosilni saqlash uchun sarflaydigan xarajatlarni pasaytirishga 
qaratilgan edi. MBT rejasiga binoan, hosil etishtiriladigan yerlar 
hajmini kamaytirish uchun fermerlarga hukumat qo„lida mavjud 
yerma iste‟mol mollari bilan haq to„langan. MBT rejasi Amerikada 
hosil yetishtiriladigan yerlarning 25 foizini ziroat muomalasidan 
chiqarib tashlashga erishdi. 

---

275 
navolarini qo‗llashga qaratilgan edi. Qo‗shimcha ravishda, bu qonun atrof-
muhit nuqtai nazaridan nozik hosildor yerlarning 16-18 million gektarini 
10-15 yilga ziroat muomalasidan chiqarish va besh yil mobaynida 
rejalashtiriluvchi narxlarni taqriban 10 foizga tushirishga qaratilgan 
dasturni o‗z ichiga qamrab olgan edi.
AQSHda qishloq xo‗jaligi sohasidagi davlat boshqaruvi haqida so‗z 
borganda, AQSH Qishloq xo‗jaligi vazirligi tahliliy maqsadlarda ma‘lumot 
yig‗adi va ularni Amerika fermerlari haq evaziga qo‗lga kiritadi. Biroq, 
Amerikada narx pariteti (ikki ko‗rsatkichning o‗zaro munosabati: qishloq 
xo‗jaligi mahsulotiga bo‗lgan narx hamda qishloq xo‗jaligi ishlab 
chiqarish vositalari uchun narx) ikkinchi jahon urushidan boshlab 
muntazam pasaymoqda. 
Federal darajada 10 dan ziyod maqsadli dasturlar amal qiladi: yerni 
konsyervatsiya qilish, kam ta‘minlangan aholi qatlamiga oziq-ovqat 
yordami ko‗rsatish, marketing va b.q. Ushbu dasturlarga taqsimlanadigan 
byudjet mablag‗larining 80%ini AQSH Qishloq xo‗jaligi vazirligi 
Mahsulot-kredit korporatsiyasi orqali, Fermer ishlari bo‗yicha ma‘muriyat 
va boshqa moliya-kredit tashkilotlari orqali nazorat qiladi, mablag‗ning 
qolgan qismi (20%) tegishli shtat va mahalliy boshqaruv organlari 
tomonidan sarflanadi.
Shunday qilib, AQSHda fermerlarni va qishloq xo‗jaligi aholisini 
moliya-kredit jihatidan qo‗llab-quvvatlash qishloq xo‗jaligida ishlab 
chiqarishning muhim tarkibiy qismiga aylanib qolgan, degan xulosaga 
kelish mumkin. 
Yuqorida 
qayd 
etilganidek, 
AQSHda 
fermerlar 
faoliyati 
samaradorligini bir necha omillar bilan izohlash mumkin.