O’zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik instituti

«umumiy farovonlik davlati» nazariyasini
qayd etib o’tish kerak. U ikkinchi 
jahon urushidan keyin vujudga kelgan bo’lib, davlatning ijtimoiy hayotga aralashmasligiga 
oid oldindan mavjud ta’limotga qarshi chiqadi. Bunda nafaqat huquqbuzarlik holatlari 
mustasno etiladi («Tungi qorovul davlati» nazariyasi). Uning mohiyati 30-yillarda D.Keyns 
tomonidan ta’riflab berilgandi. D.Myurdal, A.TSigu, K.Boulding, V.Mund va boshqalarning 
asarlarida bu nazariya Yanada rivojlantirilgan. 

---

45 
Mazkur nazariyaning bosh g’oyasi shundan iboratki, barcha sinflardan ustun 
turarkan, davlat aholi barcha qatlamlari manfaatlarini ifodalay boshlaydi, umumfarovonlikni 
ta’minlaydi. Rivojlangan mamlakatlarning aholi turmushining yuksak darajasini 
ta’minlashdagi, ijtimoiy, madaniy va boshqa sohalarda yirik davlat dasturlarini amalga 
oshirishdagi ulkan muvaffaqiyatlari ushbu nazariyaning yuzaga kelishiga sabab bo’ldi. 
Mazkur nazariya inson manfaatlarini davlat faoliyatining asosiga qo’yish bilan har bir shaxs 
qadr-qimmatiga e’tiborni jalb etadi. 
Bizning nazarimizda, ushbu nazariyaning ijobiy jihatlari umuminsoniy qadriyatlar, 
inson manfaatlari va huquqlari ustuvorligi uning asosiga qo’yilganligi bilan belgilanadi. 
Uning kamchiligi esa, nimalar va kimlar evaziga bunga erishish mumkinligini ko’rsatib bera 
olmaginidadir. Mabodo, ekspluatatsiya markazini yarim mustamlaka va rivojlanayotgan 
mamlakatlarga ko’chirish nazarda tutiladigan bo’lsa - bunday «farovonlik« e’tiborni tortishi 
amri mahol. 
Huquqiy davlat nazariyasi.
Bundan oldingisiga qarama-qarshi o’laroq, bu 
nazariya ijtimoiy hayotning barcha sohalarida huquqning ustuvorligini ta’minlashdan iborat 
davlat faoliyati maqsadini ham, davlatning ish yuritish vositalari, yo’sinlariga oid 
muammolarni ham yoritadi. Bu nazariya mualliflari haqli suratda, davlatning butun faoliyati 
huquqiy maqsadlarda, huquq asosida va huquqiy vositalar ila amalga oshirilishi kerak, deb 
ta’kidlaydilar. U bizning zamonamizda eng ommaviylashgan va eng dolzarb hamda ilg’or 
nazariyadir. Uning ijobiy jihatlariga qisqacha to’xtaladigan bo’lsak, eng avvalo, uning 
jamiyatni demoqratlashtirishga, davlat organlari ishlaridan o’zboshimchalik, zo’ravonlik va 
qonunsizlikni butunlay mustasno yetishga yo’naltirilganligini ta’kidlash zarur. Kamchiligi - 
jamiyat ijtimoiy va iqtisodiy hayotidagi ahvoldan kelib chiqib, ba’zi tamoyillarni amalga 
oshirishning imkoni bo’lmagan hollarda ularning bir qadar quruq bayonotga aylanishidadir. 
Davlat faoliyati nazariyalari va vositalari qatoriga